Prof. dr. Y. (Yvette) van Kooyk

Volgens de selectiecommissie voor de Spinozapremie is Van Kooyks vakgebied, de glyco-immunologie, zo complex,  dat maar weinig immunologen het echt begrijpen. Zij is dè wereldwijde expert. Daarnaast maakt ze de vertaalslag van fundamentele inzichten naar klinische toepassingen. Van Kooyk ontwikkelt nano-medicijnen die het immuunsysteem ondersteunen bij het gevecht tegen kanker en andere ziekten.

Nieuw onderzoeksterrein: glyco-immunologie

Na haar promotie (cum laude) aan het Nederlands Kanker Instituut in Amsterdam in 1993 zette Van Kooyk haar onderzoek voort aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zij ontrafelde de rol van dendritische cellen bij het beheersen van het immuunsysteem en liet zien hoe bijvoorbeeld het HIV-virus het menselijk immuunsysteem om de tuin weet te leiden. Zo ontdekte zij twee suikerbindende receptoren (DC-SIGN en L-SIGN) die allebei met ziekteverwekkers reageren via herkenning van suikermoleculen. Hierover publiceerde zij in 2000 twee veelgeciteerde artikelen in het gezaghebbende internationale vakblad Cell. Daarmee legde zij de grondslag voor een nieuw onderzoeksterrein, de glyco-immunologie. Sindsdien zijn bijna 1400 papers over DC-SIGN in de biomedische literatuur verschenen.  

Gebruik van immuun remmende suikers veelbelovend

In 2001 keerde zij met haar onderzoeksgroep terug naar Amsterdam waar zij hoogleraar Moleculaire Celbiologie en Immunologie werd bij VUmc en een eigen lab voor glyco-immunologie oprichtte. Zij ontdekte dat sommige glycanen de tumorgroei stimuleren, terwijl andere juist het immuunsysteem aanzetten om in actie te komen tegen tumorcellen.

In 2006 richtte zij het biotechbedrijf DC4U op voor toepassingen van de glyco-immunologie. Zij hoopt binnen zes jaar een klinische toepassing van immunotherapie tegen allergie te realiseren. Op langere termijn komt ook een vaccin als therapie tegen kanker binnen bereik. Ook andere ziekten, zoals infectie- en auto-immuunziekten, zouden van deze aanpak - het gebruik van immuun remmende suikers - kunnen profiteren. Dankzij het onderzoek van Van Kooyk heeft de gehele immunologie zich als vakgebied extra krachtig kunnen profileren. Haar benadering is een schoolvoorbeeld van hoe multidisciplinair onderzoek tot begrip van meerdere ziekten en veelbelovende nieuwe therapieën kan leiden.

Van Kooyk geeft wereldwijd lezingen op wetenschappelijke congressen en is mede-auteur van talloze wetenschappelijke publicaties. Zij won prestigieuze prijzen, waaronder de ERC Advanced Grant en de Van Loghem Award. In 2017 werd zij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Zij is voorzitter van de evaluatiecommissie van het KNAW Fonds Medische Wetenschappen. Zij onderhoudt een zeer uitgebreid internationaal netwerk. Haar Amsterdamse onderzoeksgroep is een smeltkroes van onderzoekers uit de hele wereld. Ze is een voortdurende inspiratiebron voor haar studenten en een inspirerend vrouwelijk rolmodel. Zij verzorgt seminars en lezingen voor kankerpatiënten, in samenwerking met het KWF. In 2018 werd haar korte populair-wetenschappelijke film Glycotreat bekroond op het filmfestival in Cannes. De film illustreert het belang van immunotherapie en de suikercode in kanker. Hij is voortgekomen uit Van Kooyks baanbrekende review in Nature Immunology, eveneens in 2018.

Interview met Yvette van Kooyk