Orrits methode standaardtechniek voor meten afzonderlijke moleculen
Orrit studeerde fysische chemie aan de Universiteit van Bordeaux. Daar promoveerde hij ook in 1984. Als promovendus deed hij onderzoek aan structuur en trillingen van moleculaire kristallen door middel van optische spectroscopie. Eind jaren tachtig kreeg hij het idee dat je met fluorescentie afzonderlijke moleculen moet kunnen onderscheiden. Fysisch leek het toen onmogelijk zulke kleine deeltjes af te beelden. De Amerikaanse onderzoeker William Moerner was hem in 1989 net voor toen die als eerste de lichtabsorptie van een afzonderlijk molecuul wist te meten. Dat was een precaire meting met heel veel ruis erin. Orrit slaagde er een jaar later in daadwerkelijk fluorescentie van één molecuul te meten, met veel schonere meetresultaten dan Moerner. Orrits methode is conceptueel eenvoudig. Deze werd dan ook snel de standaardtechniek voor het meten aan afzonderlijke moleculen en hielp nieuwe vakgebieden als single-molecule fluorescentie en single-molecule spectroscopie snel op weg. Toen Moerner in 2014 een gedeelde Nobelprijs voor de Chemie kreeg, werd in de motivatie voor deze prijs het werk van Orrit nadrukkelijk vermeld. Volgens Moerner had Orrit zeker gedeeld in de prijs als die aan vier mensen toegekend had kunnen worden – maar dat staan de statuten van de Nobelprijzen niet toe.
Leidend en vernieuwend in single-molecule optica
Orrit wordt door vakgenoten wereldwijd beschouwd als een van de leidende en nog steeds vernieuwende onderzoekers in de single-molecule optica. Hij is een van de trekkers van het in 2012 gefinancierde Zwaartekrachtprogramma NanoFront. Orrit heeft 190 wetenschappelijke artikelen op zijn naam staan, waarvan zes in Science en vijf in Nature. Voor de buitenwereld is hij tamelijk onbekend. Dat heeft te maken met zijn bescheidenheid en zijn keuze om al zijn energie in zijn onderzoek, het begeleiden van jonge onderzoekers en het overdragen van kennis binnen de wetenschappelijke wereld te steken. Dat maakt hem een onzichtbare reus.
Single-molecule optica, waar Orrit de basis voor heeft gelegd, kent tal van toepassingen. Een spectaculaire toepassing is de techniek waarmee tegenwoordig voor minder dan duizend euro in een middag het genoom van een levend wezen kan worden ontrafeld. Dat kostte eerder veel meer tijd en miljoenen euro’s.
Michel Orrit werd voor de Spinozapremie voorgedragen door de rector magnificus van de Universiteit Leiden.
Interview | Michel Orrit: 'Wij zijn zelf een één-molecuul experiment'
Hypothese | Visionair, vasthoudend en toegankelijk
