Prof. dr. B.J.P. (Bas) van Bavel

Van Bavel heeft laten zien dat ook oudere samenlevingen een dominante markt hebben gekend. Én hij heeft aangetoond dat deze markteconomieën niet stabiel waren. Op den duur wordt een kleine groep via de markt steeds rijker en zet vervolgens de vergaarde rijkdom om in politieke macht en dwangmiddelen, waardoor de markteconomie uiteindelijk implodeert. Markteconomieën zijn door hun eigen dynamiek op de lange termijn nog nooit verenigbaar gebleven met welvaart en gelijkwaardigheid, zo blijkt uit de historische analyses van Van Bavel.

In 1993 promoveerde de laureaat cum laude. Zijn onderzoekscarrière kwam in een stroomversnelling toen hij begon als KNAW research fellow aan de Universiteit van Amsterdam en post-doctoraal onderzoeker aan de Universiteit Gent. Eerst onderzocht hij de opkomst en organisatie van markten in laat-middeleeuws Holland. Daarna breidde hij zijn onderzoeksterrein uit naar economische groei en stagnatie in het pre-industriële tijdperk in Irak, Italië en de Lage Landen. De afgelopen vijf jaar onderzocht Van Bavel de veerkracht van West-Europese samenlevingen, nadat hij in 2013 de prestigieuze ERC advanced grant van de Europese onderzoeksraad had gewonnen. In datzelfde jaar werd hij gekozen als lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Hij is ook bijzonder succesvol als trekker van ‘Op weg naar veerkrachtige samenlevingen’, een van de routes uit de Nationale Wetenschapsagenda.

Micro-data verbinden aan grote vraagstukken

Van Bavels spraakmakende boek ‘De onzichtbare hand – hoe markteconomieën opkomen en neergaan’ verscheen in 2016 bij de prestigieuze uitgeverij Oxford University Press, gevolgd door een Nederlandse editie. Hierin beschrijft Van Bavel de ontwikkeling van samenlevingen in Europa en het Midden-Oosten. Hij analyseert opkomende en neergaande markten in Irak in de 6de tot 11de eeuw, in Noord-Italië tijdens de Renaissance en in de Nederlanden in de late Middeleeuwen en vroegmoderne tijd. Uniek aan zijn aanpak is dat hij als economisch historicus micro-data (bijvoorbeeld over arbeidsovereenkomsten en pachtcontracten) weet te verbinden aan grote vraagstukken uit de sociale wetenschappen. Tegelijkertijd weet hij moderne economische en sociologische theorieën toe te passen op vroegere eeuwen. Deze gedurfde, vernieuwende aanpak op het snijvlak van verschillende disciplines leidt tot een baanbrekende nieuwe theorie over de sociale wortels van economische groei, ontwikkeling en stagnatie.     

Volgens de selectiecommissie voor de Spinozapremie heeft Van Bavel een brede belangstelling en een krachtige onderzoeksagenda, waarbij hij steeds verrassende, originele invalshoeken weet te vinden. Hij staat internationaal zeer hoog aangeschreven. Hij schrijft in gezaghebbende internationale vakbladen en won een groot aantal prijzen. Hij staat bekend als een excellent mentor. Al zijn promovendi en postdocs hebben hun loopbaan binnen de wetenschap voortgezet en aanstellingen aan diverse universiteiten in binnen- en buitenland verworven. De hoogleraar treedt veelvuldig op in radio- en tv programma’s en geeft interviews aan kranten en tijdschriften, waarbij hij sociale gelijkwaardigheid en brede welvaart doeltreffend op de agenda zet in het publieke debat.

Interview met Bas van Bavel