Volgens Buikema is kritiek op een doorgeslagen linkse ideologie in de academische wereld niet terecht. ‘Mensen die altijd buitenspel hebben gestaan, laten eindelijk van zich horen. Dat is geen reden om nu te doen alsof academische vrijheden onder druk staan.’
Wel ervaart Buikema die ideologische kloof zelf ook. Bijvoorbeeld na haar optreden in het NPO-programma Reference Man – over de witte man van 1,75 en 80 kilo, waarop algoritmen, autogordels en thermostaten staan afgesteld. Ze vertelde daar over haar onderzoek naar representatie in de collecties van grote musea. ‘Ik liet zien dat in die musea voornamelijk werk van mannen hangt en dat we voornamelijk blote vrouwen zien afgebeeld. Heel feitelijk. Maar het delen van die objectieve kennis leidt niet tot heroverweging van de denkkaders van kijkers. Op Twitter was de consensus dat ik een zure mevrouw was.’
Voor Buikema toonde die respons dat wetenschappers een andere aanpak moeten kiezen om de maatschappij te bereiken. ‘Als wetenschapper denk je: als ik mijn kennis deel, dan kunnen mensen de wereld beter begrijpen en afgewogen keuzes maken, maar zo werkt het dus niet. Om de kloof te overbruggen, moet je mensen op gevoelsniveau raken. Dan pas creëer je ruimte om nieuwe kennis toe te laten.’
Mensen raken, dat is wat kunst bij uitstek doet, zegt Buikema. Dat kan highbrow kunst zijn, of juist heel laagdrempelig. Buikema noemt een tentoonstelling over klimaatverandering in een oude IJslandse bibliotheek. Daar staan vierentwintig glazen zuilen met het smeltwater van de vierentwintig gletsjers die het land telde. ‘Als kijker kom je in dat glazen woud tot existentiële ervaringen. Je ziet het gearchiveerde water van een inmiddels verdwenen gletsjer en ervaart hoe urgent het probleem is. Op eenzelfde manier zou een wetenschappelijk onderbouwde dramaserie over alledaags racisme de kijker kunnen helpen meevoelen hoe het is om als vrouw van kleur over straat te gaan en dagelijks het gevoel te krijgen dat je daar niet hoort.’
Gegeven de ruk naar rechts bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, meent Buikema dat het moeilijker wordt de kloof te overbruggen. ‘Door filterbubbels en nepnieuws wint een populistisch discours over een “tsunami aan vluchtelingen” het van onderzoeken die aantonen hoe beperkt het aandeel vluchtelingen en “veiligelanders” is in de migratie naar Nederland. Dat vind ik heel zorgelijk.’
Tekst: Marieke Buijs
