Fundacja rodzinna jednak dla małżonków. Fiskus zmienia zdanie

— To wspaniała informacja, pierwszy istotny krok zmierzający do przywrócenia idei, która przyświecała tworzeniu Fundacji Rodzinnej od samego początku — komentuje Henryk Orfinger, przewodniczący Rady Nadzorczej Dr Irena Eris.

Zdaniem Jacka Wojtacha, doradcy podatkowego i managing associate w kancelarii Tomczykowski Tomczykowska, potrzebny jest też kolejny krok fiskusa. — Aby polski biznes zyskał pewność, konieczne jest rozwiązanie systemowe w postaci objaśnień podatkowych lub interpretacji ogólnej — uważa Jacek Wojtach.

Czytaj też: Fundacja rodzinna? Multum problemów podatkowych. Eksperci apelują o zmiany

Jakie było stanowisko fiskusa w sprawie fundacji zakładanych przez małżonków

Przypomnijmy, że zasadniczo wypłata świadczeń z fundacji do fundatorów jest zwolniona z PIT. Jak wyjaśnił jednak dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacjach indywidualnych z kwietnia i maja, jeśli fundatorów jest co najmniej dwóch, to trzeba liczyć tzw. proporcję (szczegółowo tłumaczymy to w dalszej części artykułu). To sprawia, że jeśli oboje małżonkowie są fundatorami fundacji rodzinnej, to świadczenia wypłacane im z fundacji częściowo są opodatkowane PIT. Tak uznał dyrektor KIS w dwóch interpretacjach indywidualnych z 30 kwietnia 2024 r., opublikowanych 9 maja (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.113.2024.2.JK oraz 0112-KDIL2-1.4011.114.2024.2.JK). Dotyczyły one współzałożycieli firmy YES Biżuteria.

Takie samo stanowisko zajął dyrektor KIS w kolejnej interpretacji, z 20 maja 2024 r. (sygn. 0115-KDIT1.4011.299.2024.1.MST). W tym przypadku chodziło o fundację założoną przez małżonków i ich dzieci, a więc czterech fundatorów. — Wypłata świadczenia z fundacji rodzinnej na rzecz jednego z fundatorów nie jest w całości zwolniona z opodatkowania PIT — wyjaśnił dyrektor KIS w interpretacji. Wszystkie opisywaliśmy w Business Insiderze. Krytykowali je eksperci. Wskazywali, że obecne przepisy można interpretować na korzyść małżonków, a nawet dzieci, którzy wspólnie zakładają fundację rodzinną.

Zmiana stanowiska. Co zrobił fiskus?

Na interpretacje wydane dla współzałożycieli YES Biżuteria zostały złożone skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. I to właśnie w odpowiedzi na te skargi fiskus zmienił swoje stanowisko. W praktyce to oznacza, że zgodził się w całości ze stanowiskiem małżeństwa fundatorów. W rezultacie, jeśli fundacja wypłaci świadczenia małżonkom fundatorom, to nie będą oni musieli płacić podatku. Takie świadczenia są w całości zwolnione z PIT.

— Spodziewałem się batalii sądowej, a organ odpuścił. Cieszę się, że organ zmienił decyzję — komentuje Michał Kwiatkiewicz.

Czy to koniec problemów małżonków fundatorów i dzieci fundatorów?

Zmiana stanowiska dyrektora KIS nie kończy jednak batalii małżonków i dzieci firm rodzinnych, którzy założyli wspólnie fundację rodzinną lub planują to zrobić. Zmiana stanowiska fiskusa w sprawie współzałożycieli YES nie oznacza bowiem zmiany innych interpretacji.

— Teraz pozostaje wierzyć, że stanowisko KIS dotyczące konkretnego przypadku posłuży do ogłoszenia interpretacji ogólnej — komentuje Henryk Orfinger.

Jak dodaje Jacek Wojtach, konieczne jest rozwiązanie systemowe w postaci objaśnień podatkowych lub interpretacji ogólnej. Zdaniem eksperta sprawa małżonków fundatorów powinna też być bodźcem do refleksji fiskusa przy kolejnych dyskusyjnych zagadnieniach fundacyjnych. — Bogactwo życia gospodarczego przerosło rozwiązania ustawowe i baza administracji skarbowej pełna jest już interpretacji dotyczących rozmaitych elementów funkcjonowania fundacji rodzinnych. Do kontrowersyjnych i nieuzasadnionych tez fiskusa należą np. brak zgody na uznanie najmu krótkoterminowego za dozwoloną działalność gospodarczą fundacji lub odmowa neutralności podatkowej wniesienia do niej darowizną wierzytelności pożyczkowych. Zaproponowane objaśnienia lub interpretacja ogólna mogłyby być dobrym narzędziem do zbiorczego wyjaśnienia tych kontrowersyjnych tematów — uważa Jacek Wojtach.

Czytaj też: Oto pięć postulatów zmian w prawie o fundacjach rodzinnych. Co zrobi z nimi rząd?

Na czym polega istota problemu z fundatorami małżonkami?

Jak tłumaczy Jacek Wojtach, źródło nieporozumień leży w technicznym sformułowaniu przepisów. Każdorazowo nakazują one przy wypłacie świadczeń ustalać proporcję mienia wniesionego do fundacji przez fundatora w stosunku do całego mienia fundacji (tj. wniesionego przez fundatora i "fundację rodzinną"). Jako mienie wniesione przez fundatora traktuje się także mienie wniesione przez jego najbliższą rodzinę.

— Ustawa nie opisuje natomiast wprost, jak interpretować sytuację, gdy osoba z grona najbliższej rodziny sama też jest fundatorem. W tej sytuacji dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) uznał, że nie można łączyć ze sobą wyliczeń dla obu takich osób. Czyli, że żadna z nich jako "mienia wniesionego przez fundatora" nie może traktować mienia wniesionego przez drugą z nich, jeżeli ta druga też jest fundatorem. W konsekwencji, każdej z nich zwolnienie przysługuje tylko w proporcji do osobiście wniesionego mienia — tłumaczy niekorzystne stanowiska fiskusa Jacek Wojtach.

Ekspert uważa, że to błędna interpretacja, a jej skutki są niezgodne z duchem przepisów. Bo jeżeli małżonkowie chcą uczestniczyć w równej proporcji w zakładaniu fundacji (jako fundatorzy) i każde z nich wniesie mienie o wartości 50, to według wykładni fiskusa każde byłoby uprawnione do zwolnienia z podatku wyłącznie 50/100 otrzymanego świadczenia. Pozostała część byłaby zasadniczo opodatkowana stawką 10 proc. PIT. Co gorsza, taki sam efekt wywołałaby wypłata świadczeń na rzecz pozostałych beneficjentów z grona najbliższej rodziny, czyli np. dzieci fundatorów.

— Ten sposób interpretacji naprawdę trudno zrozumieć. Już nawet sama analiza treści przepisów nie daje podstaw, żeby rozdzielać mienie pochodzące od małżonków fundatorów do celów obliczeń proporcji przez każdego z nich. Co więcej, taka konkluzja pozostaje w rażącej sprzeczności z celami wprowadzenia fundacji rodzinnej do polskiego porządku prawnego. Biznesy rodzinne z samej swojej definicji są zazwyczaj budowane przy zaangażowaniu obojga małżonków. Zrozumiałe jest zatem, że oboje chcą partycypować w budowaniu pomnika i zwieńczenia tej pracy, jaką jest fundacja rodzinna. I oboje oczekują równych praw w jej funkcjonowaniu, w tym na gruncie podatkowym — ocenia Jacek Wojtach.

Autor: Łukasz Zalewski, dziennikarz działu prawnego Business Insider Polska