Przełomowy wyrok TSUE w sprawie VAT. Sprawa o miliony złotych podatku. Zobacz, jakie będą skutki

O co toczył się spór przed TSUE w sprawie polskiej spółki

Spór sprowadzał się do określenia, co jest podstawą opodatkowania VAT w przypadku wniesienia przez spółkę aportem wkładu w postaci nieruchomości do innej spółki w zamian za akcje. Zasadniczo chodziło o to, czy podstawą opodatkowania VAT jest wartość nominalna akcji, czy ich wartość emisyjna.

Różnica w sprawie spółki, której dotyczył wyrok, była kolosalna. Wartość nominalna jednej akcji wynosiła 50 zł, a emisyjna — ponad 35 287 zł. Dodajmy, że przedmiotem wkładu było w sumie 25 nieruchomości i pieniądze, a w zamian spółka, do której je wniesiono, wyemitowała prawie 16 tys. akcji. To oznaczało, że dwie spółki, które wniosły wkłady, wystawiły faktury z naliczonym VAT. Na tej podstawie spółka P (skarżąca, jej dotyczył wyrok TSUE), do której je wniesiono, odliczyła VAT. W sumie chodziło o ponad 100 mln zł podatku.

Spółki zadeklarowały VAT od wyższej wartości, czyli wartości emisyjnej, a skarżąca ten wysoki VAT odliczyła. Naczelnik urzędu skarbowego to zakwestionował. Uznał, że VAT należało naliczyć od wartości nominalnej akcji, a skoro kwoty wykazane na fakturach nie były w pełni zgodne z rzeczywistością, to spółka skarżąca P nie miała prawa do odliczenia VAT.

Sprawa trafiła najpierw do WSA w Warszawie, a następnie do NSA. Sąd kasacyjny zadał pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE — "czy przez zapłatę otrzymaną lub którą dostawca otrzyma w zamian za dostawę towarów, o której mowa w art. 73 dyrektywy [VAT], należy rozumieć wartość nominalną obejmowanych akcji, czy wartość emisyjną, jeżeli strony określiły, że zapłatę stanowić będzie wartość emisyjna akcji?".

Co wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie opodatkowania VAT

Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że podstawę opodatkowania wniesienia aportem nieruchomości przez pierwszą spółkę do kapitału drugiej spółki w zamian za akcje tej ostatniej należy ustalić na podstawie wartości emisyjnej tych akcji, jeżeli spółki te uzgodniły, że zapłatę za ten wkład kapitałowy będzie stanowić ta wartość emisyjna.

Słowem, TSUE zgodził się ze spółką P.

Trybunał wyjaśnił, że zasadniczo podstawę opodatkowania stanowi zapłata rzeczywiście otrzymana przez podatnika. Podstawą opodatkowania odpłatnej dostawy towarów jest więc wynagrodzenie rzeczywiście otrzymane z tego tytułu przez podatnika. Skoro więc spółki uzgodniły zapłatę za wniesione nieruchomości w postaci akcji po cenie emisyjnej (35 287 zł za akcję), to ta cena emisyjna, a nie wartość nominalna akcji jest podstawą opodatkowania.

Trybunał zastrzegł, że sąd krajowy, czyli NSA, będzie mógł sprawdzić, czy wartość uzgodniona przez strony transakcji była rzeczywista i nie jest wynikiem nadużycia.

Jakie będą skutki wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE

Wyrok TSUE jest korzystny dla spółki, której dotyczył, bo potwierdził, że wspólnicy wystawili prawidłowe faktury, a firma miała prawo do odliczenia VAT. Takie orzeczenie nie jest jednak korzystne dla wszystkich podatników, którzy dokonali podobnych transakcji wniesienia nieruchomości.

Jak mówi Andrzej Nikończyk, sprawa jest o tyle skomplikowana, że doradcy podatkowi gremialnie uznawali, zgodnie z dyrektywą, że podstawą opodatkowania w opisanym przypadku powinna być cena emisyjna akcji czy udziałów (która odpowiada zazwyczaj wartości rynkowej aportu). Natomiast Ministerstwo Finansów stało na stanowisku, że podstawą opodatkowania jest wartość nominalna. — To pozwalało na optymalizację w VAT w przypadku aportów, czy to czasowego finansowania VAT (u podatników z prawem do odliczenia), czy też definitywnego obniżenia kosztu VAT u podatników zwolnionych. Stąd też upór MF nie był do końca zrozumiały — uważa Andrzej Nikończyk.

Ekspert dodaje, że organy kwestionowały zawyżoną kwotę podatku naliczonego u podatników, którym prawo do odliczenia i tak przysługuje, prawdopodobnie licząc na odsetki i sankcję VAT, choć nie dochodziło do rzeczywistego uszczerbku dochodów budżetu. — To przykład braku zrozumienia po stronie organów tego, gdzie w VAT dochodzi do faktycznej utraty dochodów budżetowych i nękania uczciwych podatników za błędy nieistotne z punktu widzenia budżetu, ale pozwalające wydać decyzję na wysoką kwotę i ogłosić sukces — ocenia Andrzej Nikończyk.

Stanowisko TSUE nie pozostawia jednak wątpliwości, jak należy rozumieć przepisy. TSUE nie zgodził się z polskim fiskusem. Pytanie więc, jak teraz Ministerstwo Finansów podejdzie do zmiany praktyki.

Zdaniem Andrzeja Nikończyka MF nie powinno dopuścić do tego, aby podatnicy, którzy nie uzyskali wcześniej interpretacji indywidualnej (dającej ochronę), ponieśli negatywne konsekwencje wyroku TSUE. Chodzi o to, aby organy podatkowe nie kwestionowały kwot podstawy opodatkowania i VAT u wspólników wnoszących aporty do spółek, które działały zgodnie z jednolitym stanowiskiem fiskusa, ale nie uzyskały interpretacji indywidualnej. Dotyczy to także spółek otrzymujących aport — organy nie powinny kwestionować im prawa do odliczenia, jako że faktury zawierają kwoty niezgodne z rzeczywistością, choć tu mówimy zazwyczaj o niższych kwotach liczonych od wartości nominalnej. Inne podejście MF może oznaczać dodatkowe wpływy z VAT kosztem firm, które musiałyby podatek zapłacić.

— Wyrok TSUE może stanowić pokusę dla osiągnięcia szybkich sukcesów w ramach kontroli i uzupełnienia wpływów z VAT — przyznaje Andrzej Nikończyk. Informacje o dokonanych aportach — tłumaczy — można dość łatwo wyciągnąć z KRS oraz z informacji przekazywanych przez notariuszy (w zakresie nieruchomości). Kwoty zazwyczaj też są niebagatelne. — Wystarczy pójść do wspólników wnoszących aport i opodatkować wartość emisyjną — stwierdza Andrzej Nikończyk. Przestrzega jednak przed takim postępowaniem fiskusa.

— MF powinno chronić także tych podatników, którzy nie uzyskali interpretacji w swojej sprawie, na zasadzie utrwalonej praktyki interpretacyjnej. Podatnicy, którzy wierzyli MF i KAS/KIS, nie powinni ponosić negatywnych konsekwencji także zgodnie z zasadą zaufania do organów władzy publicznej — przekonuje Andrzej Nikończyk. Ekspert dodaje, że nie można dopuścić do kwestionowania działania podatników zgodnych z linią interpretacyjna MF, nawet jeśli odnieśli z tego tytułu korzyść, bo to będzie skutkować tylko dalszą utratą zaufania do fiskusa. Zdaniem Andrzeja Nikończyka, podatnicy mogą spory o VAT od aportów wygrać przed polskimi sądami, tyle że może to zająć nawet kilka lat. — Warto oprzeć się pokusie i rozwiązać ten problem, nie naruszając zasady zaufania do organów podatkowych — przekonuje Andrzej Nikończyk.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 8 maja 2024 r. w sprawie C‑241/23

Autor: Łukasz Zalewski, dziennikarz działu prawnego Business Insider