Co dzieje się z kredytem w przypadku wojny?

W nadzwyczajnych sytuacjach banki mogą wprowadzić programy prolongaty kredytów, które pozwalają na odroczenie płatności rat do czasu zakończenia działań wojennych. Taka prolongata może obejmować całość raty lub tylko jej część kapitałową.

Banki w czasie wojny

Restrukturyzacja kredytu może obejmować zmiany w marży oraz wydłużenie okresu kredytowania, co pomoże kredytobiorcom lepiej zarządzać swoimi zobowiązaniami w trudnym czasie. Przykładem takiego działania jest Narodowy Bank Ukrainy. Już 25 lutego 2022 roku, czyli dzień po agresji Rosji tamtejszy bank centralny wydał zalecenie, by ukraińskie banki komercyjne nie podchodziły do niespłacanych zaległości kredytowych jako zaległości, ale w przypadku, gdy problemy z regulowaniem zobowiązań jest związane z rosyjską agresją. Ustalony okres obowiązywania dotyczy czasu wojny, a także 30 dni po jej zakończeniu.

Obserwator Finansowy podawał, że z danych NBU wynikało, że w drugim miesiącu wojny portfel kredytowy banków nie zmniejszył się. W tym czasie banki przyznały kredyty na łączną sumę 2,5 mld hrywien. Spora część tych środków została przeznaczona na kampanię siewną i żniwną. Wszystko to działo się w warunkach wojennych.

W przypadku wojny polskie banki najprawdopodobniej zachowałyby się podobnie. W związku z wysokim ryzykiem wstrzymane zostałoby udzielanie nowych kredytów hipotecznych. Skala wojny i związane z nią ryzyko mogą być zbyt duże, aby kontynuować finansowanie zakupu lub budowy nieruchomości.

Banki powinny być także przygotowane na szybki odpływ depozytów oraz brak wpływów. Rezerwy bankowe mogą być wykorzystane do pokrycia wypłat depozytów, jednakże mogą wystąpić trudności w dostępie do gotówki.

Kredyt, wojna a ubezpieczenie

Standardowe ubezpieczenia nieruchomości wykluczają ochronę przed zniszczeniami spowodowanymi działaniami wojennymi. Ogólne Warunki Ubezpieczenia (OWU) większości polis zawierają takie wykluczenia, co oznacza, że kredytobiorcy nie otrzymają odszkodowania za szkody wynikłe z wojny.

Podobnie wygląda to w przypadku polis na życie, NNW (ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków), komunikacyjne oraz turystyczne zazwyczaj zawierają wykluczenia odpowiedzialności za szkody związane z działaniami wojennymi.

Obraz ukraińskiego sektora bankowego

W raporcie z lutego 2024 roku agencja ratingową Fitch podała, że według oceny odporności sektora przeprowadzonej przez Narodowy Bank Ukrainy (NBU), prawie wszystkie ukraińskie banki są odpowiednio dokapitalizowane. Ocena nie wykazała rozległych potrzeb w zakresie dokapitalizowania sektora, a tylko jeden z siedmiu banków ocenionych przez Fitch, Ukreximbank, musiał wzmocnić się kapitałowo, by spełnić docelowe wymogi.

Niemniej jednak ryzyko dla kapitału pozostaje wysokie ze względu na konflikt zbrojny i jego wpływ na sektor bankowy i szerszą gospodarkę. Długoterminowe ratingi niewypłacalności emitentów w walutach obcych wszystkich ukraińskich banków ocenianych przez agencję Fitch wynosiły „CCC-” - zaledwie jeden stopień powyżej ratingu państwa.

Ocena sektora przeprowadzona przez NBU ruszyła w kwietniu 2023 r. i objęła 20 największych banków, które odpowiadają za ponad 90 proc. aktywów sektora. Miała ona na celu zidentyfikowanie wszelkich niedostatecznych rezerw związanych ze stratami kredytowymi i zaspokojeniem potrzeb w zakresie dokapitalizowania. Ocena obejmowała przegląd jakości aktywów, weryfikację wartości największych zabezpieczeń oraz oszacowanie wskaźników wydajności banków i współczynników adekwatności kapitałowej na kolejne trzy lata.

VoxUkraine podaje, że na początku NBU wprowadził różne środki zapewniające dostęp do płynności, uruchamiając niezabezpieczone pożyczki refinansujące dla banków, jednocześnie odkładając na później zmiany w regulacjach. Wprowadzono surowe kontrole kapitału, zamrożono kurs wymiany, a ponadto NBU bezpośrednio finansował budżet 12 mld dolarów.

Od początku 2023 roku NBU zaprzestał finansowania budżetu, a banki są zachęcane do odgrywania większej roli w zakupie obligacji rządowych. Bank centralny stopniowo liberalizował kontrole kapitałowe i rozpoczął cykl łagodzenia polityki dotyczącej stóp procentowych z powodu spadającej inflacji.

Odporność ukraińskiego sektora bankowego wzięła się także z reform, jakie były wprowadzanie od 2014 roku. NBU stopniowo wprowadzał postanowienia Umowy Stowarzyszeniowej z UE dotyczące regulacji sektora finansowego, przeprowadzając kompleksowe przeglądy jakości aktywów i stres testy. Wiele banków zostało zlikwidowanych lub znacjonalizowanych, a ich liczba od 2015 roku do 2022 roku zmniejszyła się o połowę. W efekcie sektor był dobrze przygotowany na konsekwencje pełnoskalowej wojny Rosji.

Po rozpoczęciu wojny w 2022 roku nie doszło do upadku i paniki w sektorze bankowym. Wskaźnik kredytów zagrożonych do ogólnej liczby kredytów miał tendencję spadkową już przed pełnoskalową wojną, ale od początku wojny stale rośnie.

Portal podaje, że kolejnym powodem nieprzerwanego funkcjonowania sektora jest silna transformacja cyfrowa, jaka miała miejsce w ostatnich latach. Płatności zbliżeniowe między 2019 a 2022 rokiem wzrosły blisko czterokrotnie. Dostęp do Apple Pay jest oferowany w 75 proc. wszystkich banków komercyjnych. Transformacja cyfrowa przyspieszyła komunikację i dostęp do usług bankowych dla klientów, w czasie wojny, gdy miliony Ukraińców zostało wewnętrznie przesiedlonych lub migrowało za granicę.