Akt poświadczenia dziedziczenia – czym jest i kiedy należy go sporządzić?

Stwierdzenie nabycia spadku jest opcją ściśle sformalizowaną jak zresztą każda procedura sądowa. Może ono trwać nawet kilka lat, co powoduje zwiększenie kosztów. Dużo osób obawia się wszelkich dodatkowych procedur. Poświadczenie dziedziczenia u notariusza stanowi zdecydowanie szybszą opcję, a jego odformalizowana forma oraz zdecydowanie mniejsze koszty często okazują się najlepszym rozwiązaniem. Coraz więcej ludzi decyduje się na tę procedurę w celu uniknięcia żmudnego postępowania sądowego, ponieważ takie rozwiązanie im się po prostu bardziej opłaca.

Czym jest akt poświadczenia dziedziczenia i kiedy może zostać sporządzony?

Akt poświadczenia dziedziczenia jest dokumentem sporządzonym przez notariusza. Wskazuje się w nim spadkobierców danego spadkodawcy oraz informuje o przysługujących im udziałach w spadku wraz ze wskazaniem osób, na których rzecz zmarła osoba uczyniła zapisy windykacyjne.

Swoim zakresem akt ten obejmuje jednakowo dziedziczenie na podstawie ustawy oraz testamentu, lecz nie może on zostać użyty, jeżeli sporządzono testament szczególny, na przykład w formie ustnej w obecności minimum trzech osób w obawie przed rychłą śmiercią. Odnosi się jedynie do testamentu pisemnego sporządzonego w formie aktu notarialnego lub przed właściwym organem państwowym.

By akt poświadczenia dziedziczenia mógł powstać, niezbędna jest zgoda wszystkich zainteresowanych. Oznacza to, że gdyby jest ich na przykład dwudziestu, a jeden wyraża sprzeciw, wówczas w celu rozstrzygnięcia sprawy należy udać się do sądu. Żaden notariusz nie może wtedy poświadczyć dziedziczenia, ponieważ działałby wbrew prawu, za co mógłby zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

Jak wygląda procedura sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia?

Procedura sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia polega na spisaniu protokołu dziedziczenia. Należy tego dokonać w obecności osób zainteresowanych, czyli osób, które wchodzą w krąg spadkobierców ustawowych lub testamentowych. W zdecydowanej większości zainteresowani to małżonek, wstępni, zstępni, rodzeństwo, ale mogą to być również przyjaciele lub osoby, które pozostawały w nieformalnym związku ze zmarłym przed jego śmiercią.

Treść protokołu została określona w art. 95c Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – prawo o notariacie. Zawarte jest w nim żądanie poświadczenia dziedziczenia, które składają spadkobiercy, oświadczenie dotyczące testamentu sporządzonego przez spadkodawcę, jak również oświadczenie informujące, czy do spadku nie zostało sporządzone postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku bądź aktu poświadczenia dziedziczenia. Dodatkowo należy odnotować, czy zostało złożone oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, czy też z dobrodziejstwem inwentarza.

Do jakich dokumentów musi mieć wgląd notariusz?

Notariusz musi mieć wgląd do aktu zgonu oraz aktów stanu cywilnego osób, które zostały powołane do spadku. Należy mu również okazać inne dokumenty, jeżeli mogą one wpływać na zakres osób uprawnionych do dziedziczenia. Należy do nich m.in. wyrok rozwodowy spadkodawcy z jego małżonkiem. Wówczas żona lub mąż jest wyłączona od dziedziczenia na mocy ustawy, co często zmienia procentowy podział między zainteresowanych tego, co pozostawił po sobie zmarły. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy na przykład spadkodawca nie zdążył przed śmiercią sporządzić nowego testamentu.

Jakie obowiązki spoczywają na notariuszu po sporządzeniu protokołu dziedziczenia?

Kolejnym etapem po sporządzeniu protokołu dziedziczenia jest przygotowanie notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Do przygotowania tego dokumentu można przystąpić tylko wtedy, gdy ma się pewność, że dana sprawa należy do jurysdykcji krajowej oraz nie ma wątpliwości co do spadkobierców, a także ich udziału w spadku. Jeżeli istnieje zapis windykacyjny, wówczas nie może być wątpliwości co do osoby zapisobiorcy i przedmiotu mu przypadającego.

Co się dzieje po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia?

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz jest zobligowany do dokonania wpisu o przygotowanym przez niego akcie w Rejestrze Spadkowym. Zarejestrowany dokument niesie za sobą skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku bez rozprawy sądowej. Ta droga często jest wybierana przez osoby, które chcą sprzedać mieszkanie, bądź inną nieruchomość po osobie zmarłej, gdy zainteresowanym zależy na sprawnym i szybkim spieniężeniu spadku.

Warto nadmienić, iż możliwość sporządzania aktu poświadczenia dziedziczenia funkcjonuje od 2009 r. Wcześniej jedyną drogą do nabycia spadku było postanowienie sądu, co powodowało, iż sędziowie mieli zdecydowanie więcej spraw spadkowych do rozpatrzenia.

Jak wynika z naszego poradnika, sporządzony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia stanowi dowód na to, że wskazana w tym dokumencie osoba jest spadkobiercą. Za jego przygotowanie należy uiścić opłatę — tak zwaną taksę notarialną, którą ustala się indywidualnie.