Dwie premie dla górników z państwowej dotacji. Kłopoty polskich kopalń

Tymczasem sytuacja śląskich spółek węglowych jest fatalna — ceny węgla spadły, a zapotrzebowanie na ten surowiec ze strony energetyki topnieje w oczach, co jest efektem rosnącej produkcji zielonej energii z wiatru i słońca. Rosną za to zapasy czarnego paliwa. Przy elektrowniach i kopalniach na koniec marca zalegało niemal 5 mln ton węgla. Z powodu słabnącego popytu swoje plany wydobywcze obniżyła zarówno PGG, jak i najlepsza polska kopalnia — Bogdanka.

Sytuacja jest na tyle poważna, że pierwsze w tym roku państwowe dotacje już popłynęły do kopalń. PGG zawnioskowała o 600 mln zł, Południowy Koncern Węglowy (dawniej: Tauron Wydobycie) o 804 mln zł, a Węglokoks Kraj o 278 mln zł. Jak ustaliliśmy, środki zasiliły już konto największej węglowej spółki. Zapytaliśmy Ministerstwo Przemysłu, czy wsparcie z budżetu państwa może być przeznaczone na premie dla górników.

— Dopłata stanowi dodatnią różnicę pomiędzy kosztami kwalifikowanymi działalności wydobywczej a przychodami kwalifikowanymi, z uwzględnieniem zastosowania ceny referencyjnej. Do kosztów kwalifikowanych zalicza się m.in. koszty wynagrodzeń — odpowiedział Tomasz Głogowski, rzecznik resortu przemysłu.

Według górniczych związkowców premie załodze PGG się należą. — Wypłata dwóch premii jest zgodna z umową społeczną, która przewiduje podwyżkę płac w 2024 r. na poziomie 3,4 proc. W trakcie rozmów z zarządem spółki zdecydowaliśmy, że ta podwyżka rozłożona zostanie na dwie wypłaty w ciągu roku. Pracujemy nad tym, by od przyszłego roku w całej grupie wdrożony był jeden regulamin wynagrodzeń — tłumaczy Bogusław Hutek, szef górniczej Solidarności.

Zapytaliśmy go, czy PGG stać w tym roku na premie. — Ja zapytam inaczej: czy polski rząd było na to stać, by w poprzednich latach nie kupować węgla od PGG po cenach rynkowych, ale znacznie niższych, po 20 zł za gigadżul, i nie pozwolić nam zarobić 20 mld zł? Środki na wzrost płac były zabezpieczone już przy okazji tworzenia planu subsydiowania polskich kopalń. Już w 2021 r. wiadomo było, że w 2024 r. będą podwyżki dla górników — odpowiedział Hutek.

Nielegalna pomoc dla kopalń

Problem z subsydiowaniem kopalń jest jednak taki, że Polska wciąż nie ma zgody Brukseli na taką pomoc publiczną. Dotacje zostały uwzględnione w umowie społecznej z 2021 r., a rząd PiS zobowiązał się notyfikować wsparcie w Komisji Europejskiej. To się jednak nie udało i problem ten spadł na nowy rząd. Pomimo braku zielonego światła pieniądze płyną jednak do kopalń.

— Prawda jest taka, że dotujemy górnictwo w sposób nielegalny, bo poprzednia ekipa nie była w stanie przeprocedować tego w UE. Musimy zrobić to jak najszybciej, byśmy mogli dotować kopanie bez obaw, że przyjdzie Komisja Europejska i powie spółkom: oddajcie pieniądze, bo była to niedozwolona pomoc publiczna. Nowa kancelaria z Brukseli już nad tym pracuje — stwierdziła wprost Marta Jarno, dyrektorka Departamentu Analiz w Ministerstwie Przemysłu, podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.

Rozmowy z KE są trudne, bo umowa społeczna przewiduje zamknięcie ostatniej kopalni węgla energetycznego dopiero w 2049 r. Z punktu widzenia unijnej polityki klimatycznej i planów odchodzenia od węgla innych państw, to bardzo odległa data. Uzyskanie zgody na pomoc publiczną przez kolejne 25 lat może okazać się niemożliwe.

Premie będą też w innych spółkach

Porozumienie w PGG daje górniczym związkowcom argument do przeforsowania podobnych rozwiązań w innych spółkach węglowych. Z naszych nieoficjalnych informacji wynika, że zarządy są skłonne wypłacić górnikom jednorazowe premie, zamiast podnosić miesięczne wynagrodzenia.

Rozmowy płacowe toczą się właśnie m.in. w Lubelskim Węglu Bogdanka i Jastrzębskiej Spółce Węglowej, która specjalizuje się w produkcji węgla koksowego dla przemysłu stalowego.

— Potwierdzam, że spółka znajduje się w procesie negocjacji ze stroną związkową — poinformował nas Jan Matysik, rzecznik LW Bogdanka.

— W ostatnim czasie regułą było, że zapisy umowy społecznej i decyzje płacowe w PGG były punktem odniesienia dla innych firm węglowych, a nawet dla miedziowego KGHM. Dlatego decyzja o wypłacie premii w PGG z pewnością da argument do walki o podwyżki związkom zawodowym z pozostałych firm górniczych — komentuje Jakub Szkopek, analityk Erste Securities.

Wskazuje jednocześnie, że moment na podwyżki nie jest najlepszy. — Generalnie to nie jest dobry czas na podwyżki w górnictwie, biorąc pod uwagę sytuację finansową spółek węglowych. Wydaje się, że wyjątkowo zacięty konflikt pojawi się w JSW, która boryka się z trudnym otoczeniem rynkowym i problemami geologicznymi, przez co musiała zmniejszyć produkcję. Już w I kwartale JSW miała stratę netto, a przewiduję, że II kwartał będzie jeszcze gorszy. Plan wydobywczy ścięła także Bogdanka, bo nie ma gdzie sprzedać swojego węgla. Nie jest to więc dobry moment na podnoszenie kosztów — wyjaśnia Szkopek.

Wysokie wynagrodzenia w górnictwie

Według danych GUS w 2023 r. średnia miesięczna płaca w branży węgla kamiennego i brunatnego wyniosła 14,2 tys. zł brutto i była o 17 proc. wyższa niż przed rokiem. Trzeba jednak pamiętać, że to średnia wyciągnięta z miesięcznych pensji, a także licznych dodatków, w tym barbórki i tzw. czternastki. Znaczenie mają tu też warunki pracy. O tym, jak wymagająca jest praca górników pod ziemią, możesz przeczytać tutaj: Widziałam, jak pracują w Polsce górnicy. "Witamy w piekle".

— Należy wrócić w górnictwie do płacenia za robotę — tak sytuację płacową w górnictwie podsumował podczas EKG w Katowicach Adam Rozmus, wiceprezes JSW. — Należy wrócić do tego, że zostaną określone normy na poszczególnych frontach i zaczniemy wreszcie płacić za to, co ludzie robią. Temat nie jest łatwy, wymaga rozmów i liczę na zrozumienie strony społecznej. Każdy to wie, ale nikt tego głośno nie mówi — stwierdził Rozmus.

Wywołał tym burzę wśród związkowców, którzy uznali tę wypowiedź za "nieodpowiedzialną" i "szkodliwą".

W JSW płace od lat należą do najwyższych w górnictwie. W 2023 r. średnie wynagrodzenie wyniosło tam 17,5 tys. zł brutto i było o 23 proc. wyższe niż rok wcześniej.