Oryginalność, innowacyjność i ekologia. Salixduo nowym materiałem w przemyśle drzewnym

Jak wygląda obecna sytuacja na polskim rynku drzewnym w kontekście produktów przeznaczonych na rynek meblarski?

Ta sytuacja jest bardzo trudna. Drewno jest coraz droższe – w ostatnich latach obserwowaliśmy skokowe wzrosty cen materiałów, ustalanych przez Lasy Państwowe. Załamał się rynek importu drewna ze wschodu, co z pewnością przyczyniło się do wywindowania jego cen. Do tego duże ilości drewna z lasów przetwarzane są na płyty i papier. Rynek meblowy przechodzi teraz trudny okres, zakłady borykają się z dużymi problemami finansowymi, surowiec jest drogi, co przekłada się na ceny samych mebli. Na to nakłada się kwestia galopującej inflacji, co składa się na rezultat, który możemy dzisiaj obserwować.

Z pomocą dla tej branży przyjść może obiekt Pani badań – wierzba krzewiasta. W jakich celach była wykorzystywana do tej pory?

W Polsce znamy kilkadziesiąt gatunków wierzb występujących w różnych formach, od krzewinek, poprzez krzewiaste, po znaną wszystkim formę drzewiastą, czyli rosnącą przy drogach wierzbę płaczącą. W celach przemysłowych hoduje się kilkanaście gatunków wierzby krzewiastej. Są one wykorzystywane głównie w celach plecionkarskich. Na ubiegłorocznej edycji Światowego Festiwalu Wikliny i Plecionkarstwa zaprezentowano dziesiątki, jeżeli nie setki wspaniałych wyrobów: koszyków, mebli, przedmiotów dekoracyjnych.

Ten rodzaj produkcji niestety zanika. Polska była niegdyś potęgą w plecionkarstwie, produkowane w naszym kraju wyroby eksportowane były na Zachód. Do załamania doszło w momencie wejścia Chin na globalny rynek, z konkurencyjnymi cenami i ilością produktów.

Innym rodzajem wykorzystania wierzby krzewiastej jest przemysł energetyczny. Gatunek Salix vinimalis, specjalnie sklonowany i zmodyfikowany przez profesora Stefana Szczukowskiego i prof. Mariusza Stolarskiego wraz ich zespołem badawczym z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego uzyskiwał bardzo dobre wskaźniki pod względem energetycznym, porównywalne z innymi gatunkami drewna.

Przewagą wierzby nad innymi gatunkami jest bardzo szybki przyrost biomasy. To gatunki rosnące na różnych typach gleby. W Polsce mamy wielu fachowców, zajmujących się zakładaniem plantacji i dalszą uprawą wierzb krzewiastych. Dzięki profesjonalnemu podejściu już od drugiego roku można zbierać bardzo dobry plon, sięgający nawet do piętnastu ton biomasy z hektara uprawy a dobrze prowadzone plantacje można eksploatować nawet do 25 lat zbierając plon w cyklu jedno-, dwu- lub trzyletnim.

Opracowany przez Państwa produkt z wierzby daje możliwość wykorzystania tej rośliny w przemyśle meblarskim. Skąd pomysł na takie właśnie jej zastosowanie?

Temat wierzby towarzyszy mi praktycznie od początku mojej kariery naukowej. To właśnie tej roślinie poświęcona była moja praca doktorska, zajmująca się tematyką jej użycia jako narzędzia rekultywacji terenów zdegradowanych.

Z ideą wykorzystania wierzby na nowych polach nosiłam się od dłuższego czasu. Dofinansowanie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pozwoliło, we współpracy z ośrodkiem badawczym w Czarnej Wodzie, na stworzenie czegoś wyjątkowego. Zaprezentowany produkt nie tylko zachwycił wytwórców, ale także otworzył nowe perspektywy przed plantatorami. Hodowcy wierzb wręcz czekali na nowe możliwości sprzedaży naszego rodzimego surowca, który od lat wykorzystywany jest w polskim przemyśle.

Porozmawiajmy o tym, czym właściwie jest opracowany przez Państwa produkt i jaka jest jego charakterystyka?

To sprasowane pręty wierzby, sklejone bezemisyjną żywicą, która w przeciwieństwie do stosowanych żywic przy wytwarzaniu płyt wiórowych czy sklejki, nie zawiera toksycznych związków formaldehydu.

Opracowany przez nas produkt, pod nazwą Salixduo, ma bardzo dobre właściwości wytrzymałościowe, niepowtarzalny rysunek, czyli wzór drewna, widoczny na gotowym meblu, co jest aspektem bardzo ważnym pod względem dekoracyjnym. Dodatkowo daje się łatwo obrabiać mechanicznie. Wszystko to składa się na surowiec, który z powodzeniem może zastąpić, w pewnym stopniu, lite drewno w przemyśle meblarskim.

W procesie badawczym, obejmującym testy produktu wytworzonego z jedno- dwu- i trzyletnich prętów udało nam się uzyskać bardzo dużą gęstość - nawet 880 kg/m³. Przewyższa to przykładowo materiał uzyskany z sosny czy buka. Gęstość Salixduo można zmniejszyć do 660 kilogramów na metr sześcienny, nie tracąc przy tym właściwości wytrzymałościowych. Parametry produkcji można dostosować do indywidualnych zapotrzebowań odbiorców, a obróbka mechaniczna jest niezwykle prosta, co przekłada się na łatwość w produkcji określonych wzorów.

Czy Pani zespół badawczy w trakcie opracowywania Salixduo napotkał jakieś trudności?

Początki naszego projektu były zdecydowanie trudne – przed zgłoszeniem do urzędu patentowego borykaliśmy się z określeniem parametrów prasowania i klejenia, eliminacją wolnych przestrzeni, a także przygotowaniem formy, która opracowana została w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Przemysłu Płyt Drewnopochodnych w Czarnej Wodzie. Pracownikom OBR chciałabym bardzo podziękować za możliwość realizacji naszego pomysłu. Na szczęście wszystkie trudności już za nami, opracowany jest konkretny proces technologiczny.

W marcu bieżącego roku w Nowotymskim Ośrodku Kultury zorganizowała Pani spotkanie z przedstawicielami branży wikliniarskiej i zaprezentowała Salixduo. Z jakim oddźwiękiem spotkała się Państwa innowacja?

Wraz z ośrodkiem w Czarnej Wodzie mieliśmy przyjemność zaprezentowania gotowych desek w różnych wariantach – z prętów w różnym wieku, polakierowanych, ukazane po procesie starzenia wykonywanego w specjalnych komorach i po obróbce mechanicznej.

Ze strony gości spotkaliśmy się z licznymi pytaniami o możliwość produkcji Salixduo i przedmiotów z tego materiału. Na chwilę obecną proces produkcyjny Salixduo jest wręcz jednostkowy, ale oczywiście pracujemy nad ulepszaniem technologii. Jednak nie będzie to wielkotowarowa, wielkoseryjna produkcja. Ustalona jest technologia produkcji, a informacja na temat zakupu licencji jest na stronie UPP, ponieważ właścicielem praw intelektualnych jest Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Poszukujemy obecnie producentów, zainteresowanych uruchomieniem produkcji Salixduo. W tym celu wystarczy skontaktować się z Centrum Innowacji i Transferu Technologii UPP, by skonsultować wszystkie kwestie formalne.

Wiemy, że na rynku istnieją podmioty, które chętnie przystąpiłyby do współpracy. Mowa tu zarówno o plantatorach dostarczających biomasę, jak i klientach końcowych, którzy z wyrobu Salixduo mogliby przygotować meble, w tym mebelki dziecięce, panele ścienne i podłogowe, elementy dekoracyjne, schody, wszystkie produkty drewniane do wykorzystania wewnątrz. Ich trwałość i zastosowania zostały przez nas przebadane. Zapotrzebowanie na rynku na produkty Salixduo istnieje – to możliwość produkcji unikalnych, przyjaznych dla środowiska mebli i innych wyrobów z naturalnego drewna o niepowtarzalnym designie. Salixduo jest to absolutnie nowy materiał dobrej jakości.

Jak widzi Pani przyszłość Salixduo w przemyśle meblarskim?

Ze względu na specjalny proces produkcyjny nie sądzę, aby surowiec wierzbowy na ten moment mógł zastąpić surowiec leśny. Polacy są tradycjonalistami i przekonanie się do nowych rozwiązań to proces rozłożony w czasie. Na pewno jednak istnieje spora grupa odbiorców stawiająca na oryginalność i nowość. Jestem przekonana, że rynek chętnie przyjmie meble wierzbowe i znajdziemy producenta, który podejmie się produkcji innowacyjnego produktu Salixduo i pojawią się na rynku krótkie serie niepowtarzalnych mebli z Salixduo.

A jakie korzyści dla społeczeństwa może przynieść wykorzystanie wierzby w meblarstwie?

To szansa rozwoju wsi poprzez rozrost plantacji, możliwość dywersyfikacji produkcji przez małe i średnie zakłady produkcyjne. Dla przemysłu meblarskiego i designerskiego to nowy kierunek rozwoju i poszerzenia portfolio o unikalny produkt. W końcu, dla klienta końcowego czyli osób poszukujących oryginalnych mebli to możliwość zakupu niepowtarzalnych elementów wyposażenia wnętrza.

Co czuje pomysłodawczyni w przededniu wprowadzenia produktów z wierzby na szeroki rynek?

Przede wszystkim – ogromną satysfakcję ze stworzenia czegoś nowego, możliwość przełożenia wiedzy akademickiej na coś, co przyniesie korzyści dla plantatorów, przemysłowców, twórców mebli i w końcu użytkowników, którzy zyskają coś, co będzie po prostu cieszyło oko. To jest właśnie efekt nauki dla społeczeństwa.

Publikacja dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa", umowa numer NdS/544507/2021/2021, "Innowacyjny produkt z wierzb krzewiastych dla przemysłu drzewnego", kwota dofinansowania 1 142 620 zł, całkowita wartość projektu 1 142 620 zł.