Fiskus zastawił pułapki na spółki jawne. Wpadka oznacza kolejny podatek

Jak są opodatkowane spółki jawne i od czego zależy jednokrotne opodatkowanie?

Spółki jawne mają problemy od ponad trzech lat, bo od 1 stycznia 2021 r. zmieniły się przepisy. Ministerstwo Finansów uznało, że wszystkie spółki komandytowe będą podatnikami CIT, a także część spółek jawnych.

Problemu nie ma, gdy wspólnikami spółki jawnej są wyłącznie osoby fizyczne. W takim przypadku tylko wspólnicy są opodatkowani (PIT-em), a spółka w ogóle nie jest opodatkowana. Tak było również przed 2021 r. Ministerstwo uznało jednak, że jeśli wspólnikiem spółki jawnej jest osoba prawna, to może to prowadzić do optymalizacji podatkowej. Stąd zmiana przepisów w 2021 r. (od 1 stycznia 2021 r. lub 1 maja 2021 r. — bo część spółek mogła zdecydować, od kiedy będzie miała status podatnika CIT).

Jeśli wspólnikiem jest osoba prawna, to spółka, chcąc utrzymać opodatkowanie jedynie na poziomie wspólników, musi przed rozpoczęciem roku obrotowego złożyć do urzędu skarbowego informację o składzie wspólników (na formularzu CIT-15J).

— Prosty z pozoru przepis (art. 1 ust. 3 pkt 1a ustawy o CIT) okazał się jednak być kością niezgody pomiędzy fiskusem a podatnikami. I tak jest do dziś za sprawą niekorzystnych interpretacji fiskusa — wskazuje Jacek Wojtach.

Jak brzmią przepisy i co z tego wynika?

Warunkiem utrzymania statusu jednokrotnego opodatkowania wspólników jest więc "złożenie" informacji CIT-15J. Przepis stanowi bowiem, że spółka, w której wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne, staje się podatnikiem CIT jeśli "nie złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji" (na formularzu CIT-15J).

Spółki, które istniały na początku 2021 r., miały czas na złożenie informacji CIT-15J do końca stycznia 2021 r., a spółki utworzone później miały na to 14 dni, licząc od daty powstania.

— Ten sam przepis nakłada też obowiązek złożenia aktualizacji informacji CIT-15J w przypadku dokonania zmian w składzie wspólników. Spółka ma na to 14 dni — tłumaczy Daria Górka, doradca podatkowy i senior associate w Tomczykowski Tomczykowska.

Ekspertka tłumaczy, że z przepisów można wyciągnąć następujący wniosek:"spółko, jeśli złożyłaś informację o wspólnikach do 31 stycznia 2021 r. lub najpóźniej w terminie 14 dni od daty powstania, to nie będziesz podatnikiem CIT. Pamiętaj, że gdyby skład wspólników uległ zmianie to także musisz o tym poinformować i masz na to 14 dni. Nic więcej nie musisz robić."

— Jak się okazuje ten wniosek jest błędny. Tak przynajmniej twierdzą organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych — wskazuje Daria Górka.

Czytaj też: Cesja umowy deweloperskiej z wyższym VAT. Kto zapłaci więcej

Spółki muszą "złożyć" czy "składać" co roku informację CIT-15j?

Jak wskazują eksperci, mimo że przepis ustawy o CIT mówi o "złożeniu" informacji fiskusowi o składzie wspólników, to dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydawanych interpretacjach wskazuje, że spółki muszą "składać" informacje co roku.

Jak podkreśla Jacek Wojtach, dla fiskusa nie ma przy tym znaczenia, czy zmienił się skład wspólników spółki jawnej. — Mało tego, jeśli takie zmiany zostaną wprowadzone, to fiskus wymaga, oprócz informacji złożonej przed rozpoczęciem roku, złożenia kolejnej informacji na formularzu CIT-15J w terminie 14 dni od dokonania zmian w składzie wspólników — wskazuje Jacek Wojtach.

Tak wynika z interpretacji indywidualnych dyrektora KIS z 27 kwietnia 2023 r. (nr 0111-KDIB2-1.4010.55.2023.2.DD) oraz z 7 czerwca 2023 r. (nr 0111-KDIB1-1.4010.244.2023.1.AW).

Ekspert podkreśla, że cel zmian wprowadzonych od 1 stycznia 2021 r. był inny. Chodziło o to, aby opodatkować CIT-em jedynie te spółki jawne, które nie ujawnią swoich wspólników. W uzasadnieniu do projektu Ministerstwo Finansów wskazywało też, że chodzi jedynie o możliwość weryfikacji wspólników. Praktyka i interpretacje fiskusa poszły jednak w zupełnie innym kierunku. Jak tłumaczy Jacek Wojtach, organy podatkowe wymagają, aby spółki składały informacje CIT-15J co roku, a jeśli tego nie zrobią, staną się podatnikami CIT. Zdaniem ekspertów to pułapka na podatników, bo w przepisach nie ma mowy o "składaniu" informacji, a jednokrotnym jej "złożeniu".

Czy zmiana składu wspólników na wyłącznie osoby fizyczne pozwoli utrzymać status jednokrotnego opodatkowania?

Skoro fiskus preferuje w spółkach jawnych wspólników będących osobami fizycznymi, to wydawałoby się, że będzie też przychylnym okiem patrzył wymianę wspólników — osób prawnych na osoby fizyczne. To jednak kolejny błędny wniosek.

— Podatnicy pytali o to organy podatkowe we wnioskach o interpretację. Twierdzili, że skoro z przepisów wynika wprost, że spółka jawna, której wspólnicy to wyłącznie osoby fizyczne nie podlega opodatkowaniu CIT, to po zmianie w składzie taka spółka znów stanie się podmiotem transparentnym podatkowo. Organy nie godziły się na taką interpretację twierdząc, że spółka jawna, która raz nabyła status podatnika CIT, traci go dopiero w momencie likwidacji — zwraca uwagę Daria Górka.

Takie stanowisko dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zaprezentował w interpretacji z 7 czerwca 2023 r. (nr 0111-KDIB1-1.4010.244.2023.1.AW). Takie stanowisko fiskusa potwierdził już WSA w Warszawie w wyroku z 10 sierpnia 2022 r. (sygn. akt. III SA/Wa 247/22). Wyrok jest nieprawomocny, a więc ostatecznie w tej sprawie wypowie się NSA.

— Jeżeli wykładnia fiskusa zostałaby utrzymana, to spółki, które choć jednego roku nie złożyły informacji CIT-15J, znalazłyby się w pułapce. Zostałyby uznane za podatników CIT do końca swojego istnienia i nic nie mogłyby z tym zrobić. Pozostaje więc liczyć na korzystny dla spółek wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego — mówi Daria Górka.

Co dla spółek oznacza obecne restrykcyjne stanowisko fiskusa?

Jak mówi Jacek Wojtach, obecne interpretacje fiskusa to dla podatników kolejny administracyjny obowiązek, o którym muszą pamiętać, a jest ich niemało. Spółki jawne muszą co miesiąc składać pliki JPK_VAT, deklaracje ZUS, obliczać zaliczki na podatek dochodowy. — Jeśli spółka zapomni o corocznym złożeniu informacji o wspólnikach (CIT-15J), to skutki będą opłakane i nie do cofnięcia (zdaniem fiskusa — red.) — komentuje ekspert.

Jeśli spółka wpadnie w którąś z pułapek, to zgodnie z obecnym podejściem organów podatkowych staje się podatnikiem CIT i musi płacić podatek podwójnie.

Jak mówi Jacek Wojtach, w formie spółki jawnej prowadzone są głównie biznesy rodzinne, niejednokrotnie powstałe z przekształcenia spółek cywilnych. — Spółka jawna to najprostsza forma spółki handlowej, dla wielu przedsiębiorców pierwszy krok w kierunku świata bardziej regulowanej działalności — przekonuje Jacek Wojtach.

Czego oczekuje biznes w sprawie opodatkowania spółek jawnych?

Daria Górka przyznaje, że spółkom trudno zrozumieć tak restrykcyjne podejście fiskusa. Zdaniem ekspertki samo opodatkowanie CIT-em wszystkich spółek komandytowych (wprowadzone w tym samym czasie co zmiany dotyczące spółek jawnych) było mocno dyskusyjne. Nieoficjalnie przedstawiciele MF tłumaczyli, że powodem zmian były liczne informacje o schematach podatkowych (MDR) składane przez podatników i ich promotorów (m.in. doradców podatkowych i radców prawnych) w związku z przekształcaniem spółek kapitałowych (np. z o.o.) w komandytowe.

W większości przypadków, jak mówi Daria Górka, informacje MDR były składane nieco na wyrost, z ostrożności. Przepisy dotyczące MDR są bowiem skomplikowane i niejasne. W praktyce, jak dodaje ekspertka, w 2020 r. ani spółki komandytowe, ani tym bardziej jawne nie były wykorzystywane, ani do optymalizacji podatkowych, ani do sztucznego obniżenia zobowiązań podatkowych. — "Korzyść" podatkowa wynikała tylko z tego, że spółka jawna i komandytowa przed 2021 r. były transparentne podatkowo, a więc opodatkowani byli jedynie ich wspólnicy — przypomina Jacek Wojtach.

Dlatego zdaniem ekspertów obecnie wymogi są kompletnie niezrozumiałe. — Informacje o wspólnikach spółek jawnych były i są łatwo dostępne. Wystarczy sprawdzić Krajowy Rejestr Sądowy. Tym bardziej niezrozumiałe jest oczekiwanie, że spółki będą informacje o wspólnikach składać co roku, nawet jeżeli nie doszło do żadnych zmian w składzie wspólników. A nawet jeżeli już tak miało być, to powinno to wprost wynikać z przepisów. Nie sposób oczekiwać bowiem od podatników, że będą na swoją niekorzyść w nielogiczny sposób interpretować niejasne regulacje — komentuje Jacek Wojtach.

— Spółki jawne i ich wspólnicy mogą na ten moment mieć nadzieję, że sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny, staną po ich stronie — dodaje Daria Górka. Ekspertka przekonuje, że profiskalna interpretacja fiskusa narusza zasady proporcjonalności, a nawet równości wobec prawa, ale przede wszystkim wyrażoną w Ordynacji podatkowej zasadę rozstrzygania na korzyść podatników niedających się usunąć wątpliwości co do przepisów prawa (in dubio pro tributario).

— Realnym remedium na obecne problemy byłoby albo doprecyzowanie przepisów, albo wydanie interpretacji ogólnej przesądzającej o braku konieczności dolegliwego corocznego raportowania CIT-15J. Ponadto potrzeba interwencji pozwalającej na uratowanie sytuacji spółek jawnych, które w pułapkę interpretacji organów podatkowych już zostały złapane. Tak, aby skutki tego zamieszania były możliwe dla nich do cofnięcia. Przecież to nie podatnicy odpowiadają za obecny chaos legislacyjny — kończy Jacek Wojtach.