Młodzi Polacy wciąż często mieszkają z rodzicami. To gniazdownicy

Praca realizowana jest w cyklu pięcioletnim (pierwsza edycja była opracowana w 2019 r.). Dane przygotowane zostały dla całej Polski oraz w przekrojach terytorialnych do poziomu gmin.

Kim jest gniazdownik?

Gniazdownik to osoba w wieku 25–34 lata mieszkająca z rodzicami, nieposiadająca współmałżonka i niebędąca sama rodzicem. Populacja gniazdowników nie obejmuje osób rozwiedzionych oraz wdów/wdowców.

W porównaniu z 2018 r. ich populacja zmniejszyła się o 0,3 mln osób (czyli o 15,5 proc.). Poprzednie badanie wskazało, że w 2018 r. około 2 mln osób w wieku od 25 do 34 lat (36 proc. tej części populacji) w Polsce mieszkała z rodzicami i nie założyła własnej rodziny, tym samym zaliczając się do populacji tzw. gniazdowników.

Badane zjawisko cechuje się dużym zróżnicowaniem przestrzennym. Największy odsetek gniazdowników wystąpił w województwach, które cechują się zwykle niższymi średnimi dochodami: świętokrzyskim (41 proc.), podkarpackim i lubelskim (po 39 proc.). Najmniejszy – nieprzekraczający 30 proc. – odnotowano w zamożniejszych województwach: mazowieckim, pomorskim i dolnośląskim.

Większa koncentracja gniazdowników występowała w gminach we wschodniej Polsce. Gmin, w których odsetek osób dorosłych mieszkających z rodzicami wynosił co najmniej 50 proc. było w Polsce 19, z czego 10 to gminy województwa podlaskiego. Z kolei największe miasta i ich obszary funkcjonalne charakteryzowały się najniższym poziomem zjawiska. Wśród miast wojewódzkich najniższy odsetek gniazdowników odnotowano we Wrocławiu (18 proc.) i w Warszawie (19 proc.), a najwyższy w Kielcach (36 proc.) i Olsztynie (32 proc.).

Kim są osoby mieszkające z rodzicami?

Populacja gniazdowników jest zróżnicowana według płci. W 2022 r. odsetek mężczyzn wśród gniazdowników wyniósł 63 proc. wobec 37 proc. wśród kobiet.

W Polsce jest 659 gmin (26,6 proc. gmin w kraju), w których 50 proc. i więcej mężczyzn między 25. a 34. rokiem życia nie założyło rodziny i mieszka z rodzicami, natomiast wskaźnik dla kobiet powyżej 50 proc. osiągnęła jedna gmina (Podkowa Leśna w województwie mazowieckim).

Zobacz też: Moje dzieci zamieszkały ze mną i opłacają czynsz. Ta sytuacja ma wiele plusów

W kolejnych rocznikach ogółu populacji w wieku 25–34 lata zmniejsza się udział gniazdowników: w 2022 r. odsetek osób w wieku 25 lat, które mieszkały z rodzicami, wynosił 56 proc., podczas gdy wśród 34-latków – 19 proc.. Z każdym rokiem zwiększa się też dysproporcja mężczyzn i kobiet w strukturze gniazdowników. Podczas gdy na 100 kobiet w wieku 25 lat przypada 136 mężczyzn w tym wieku, to na 100 kobiet w wieku 34 lat jest już 202 mężczyzn w tym wieku.

Charakterystyka pod względem wykształcenia

Nieco ponad 6,6 proc. gniazdowników w Polsce studiowało lub uczyło się. Aktywność edukacyjną częściej podejmowały kobiety niż mężczyźni (8,6 proc. wobec 5,4 proc.).

Najwyższy odsetek uczących się lub studiujących gniazdowników odnotowano w województwie mazowieckim (8,5 proc.), a najniższy – w województwach podkarpackim i lubuskim (po 5,4 proc.). Większą aktywnością edukacyjną charakteryzowali się gniazdownicy mieszkający w miastach (7,4 proc.) niż zamieszkujący obszary wiejskie (5,6 proc.).

Gniazdowniczki były lepiej wykształcone. Ponad połowa z nich (52 proc.) miała wykształcenie wyższe, natomiast wśród mężczyzn odsetek ten wynosił 25 proc.

Gniazdownicy najczęściej aktywni zawodowo

W 2022 r. większość gniazdowników (63 proc.) pracowało zawodowo, 6 proc. było bezrobotnych, a 31 proc. biernych zawodowo. Zarówno pracujących, jak i bezrobotnych więcej było wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Spośród mieszkających z rodzicami mężczyzn pracę miało 65 proc., poszukiwało jej 7 proc., natomiast wśród kobiet było to odpowiednio: 60 proc. i 6 proc.

Sytuacja pod tym względem nieco pogorszyła się: w 2018 r. 65 proc. gniazdowników podejmowało pracę, 4,3 proc. było bezrobotnych, a 30,7 proc. biernych zawodowo.

Większa aktywność zawodowa charakteryzowała gniazdowników w wieku 27–29 lat (pracują około 2 na 3 osoby). Udział niepracujących (bezrobotnych i biernych) najwyższy jest natomiast wśród najmłodszych (25-letnich) i najstarszych (34-letnich) gniazdowników (odpowiednio 43 proc. i 41 proc.). Gniazdownicy, którzy kontynuowali naukę, w większości byli również osobami pracującymi (60 proc.).

Poziom aktywności ekonomicznej gniazdowników jest zróżnicowany przestrzennie. Najwięcej pracujących było wśród gniazdowników mieszkających w województwach centralnych: wielkopolskim, łódzkim i mazowieckim – powyżej 67 proc. Wyższe odsetki osób bezrobotnych w analizowanej populacji odnotowano na wschodzie kraju, w województwach podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim – powyżej 8 proc., natomiast biernych zawodowo na północy – w województwach warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim – powyżej 37 proc..

Udział pracujących wśród gniazdowników mieszkających na obszarach wiejskich (67 proc.) był wyższy niż wśród mieszkańców miast (60 proc.). Odsetki bezrobotnych kształtowały się na porównywalnym poziomie (odpowiednio 6,3 proc. na wsi i 6,5 proc. w miastach).

W miastach wojewódzkich najwięcej pracujących gniazdowników było w Poznaniu, Warszawie i Katowicach — powyżej 64 proc., a najwięcej niepracujących (łącznie bezrobotnych i biernych) – w Lublinie (47 proc.). W miastach średniej wielkości najwyższe odsetki pracujących gniazdowników (powyżej 70 proc.) odnotowano w miastach: Środa Wielkopolska, Orzesze, Kościan, Gostyń, Września, Sulejówek, Krotoszyn, Pszczyna, Mikołów, Sochaczew.

Niepracujący stanowią większość (powyżej 50 proc.) gniazdowników w takich miastach średnich jak: Przemyśl, Ełk, Sanok, Kraśnik, Kętrzyn, Biłgoraj, Zamość, Stalowa Wola, Łomża, Chełm i Jarosław.

Zobacz też: Jak mieszkają młodzi Polacy? Niby jest lepiej, ale to wciąż ogon Europy

Liczba gniazdowników z niepełnosprawnościami na koniec 2022 r. wyniosła 102 tys., co stanowiło 5,9 proc. badanej populacji, czyli więcej niż w pozostałej części populacji (grupa referencyjna – 2,3 proc.). Co piąty gniazdownik miał rodzica z orzeczeniem o niepełnosprawności.