– Amerykańscy leśnicy mówili: „Artur, nie chcemy twoich kamer. Nie potrzebujemy ich, mamy własne. Ale wasze oprogramowanie to jest coś”. Dzięki temu uwierzyłem, że warto zostać w Stanach na dłużej i że możemy tam zbudować poważny biznes – opowiada Artur Matuszczak.

SmokedD. Biznes międzynarodowy

Za ocean wybrał się z ramienia Taxus IT, firmy tworzącej rozwiązania informatyczne dla branży leśnej i ochrony środowiska, z którą związany był od końca lat 90. Matuszczak przeszedł w niej drogę od złotej rączki do współwłaściciela i wiceprezesa spółki. A przed kilkoma laty w wyniku ustaleń ze wspólnikami wydzielił z niej odrębny biznes – start-up SmokeD, który produkuje systemy wczesnego wykrywania dymu i sprzedaje usługi monitoringu przeciwpożarowego lasów. Uparł się, że zbuduje międzynarodowy biznes. Zaryzykował.

I jak na razie nie ma powodów, aby żałować swojej decyzji. SmokeD monitoruje lasy z około 270 masztów w różnych zakątkach świata, w 2023 roku wypracowało około 8,8 mln złotych przychodu, a rok wcześniej pozyskało 10 mln zł finansowania od funduszu EEC Magenta. I ani myśli zwalniać.

– Budując ten biznes, złożyłem wiele obietnic, w tym także inwestorom. Aby się z nich wywiązać, musimy stworzyć firmę, która będzie warta co najmniej miliard złotych – mówi Artur Matuszczak.

Skazany na SmokeD

Trudno nie odnieść wrażenia, że twórca SmokeD był skazany na ten biznes. Matuszczak urodził się w Dąbrowie Człuchowskiej, kaszubskiej wsi w województwie pomorskim, i już jako dziecko interesował się przyrodą – potrafił godzinami obserwować bobry czy ptaki. Zamiast wybrać się do liceum ogólnokształcącego, postawił na Technikum Leśne w Warcinie. A potem na leśnictwo w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. I jeszcze w trakcie studiów dołączył do Taxusa, który z czasem podzielił się na dwie spółki – Taxusa IT i Taxusa Ul, obie skupione na dostarczaniu rozwiązań dla leśnictwa.

„Przynieś, wynieś, pozamiataj” – tak zwykło się nazywać pracę, jaką Artur Matuszczak początkowo tam wykonywał. Ale to szybko uległo zmianie.

– Artur zrobił w Taxusie błyskotliwą karierę. Zaczynał jako złota rączka, ale z czasem nauczył się kodować i został programistą – i wcale nie odstawał od wykształconych informatyków. Potem na własne życzenie został handlowcem. Zbudował dobrze funkcjonujący dział sprzedaży, dzięki któremu zaczęliśmy realizować zupełnie nowe projekty. A później wszedł do zarządu i został jednym ze wspólników – wylicza Adam Konieczny, współwłaściciel i prezes Taxusa IT. – To człowiek, który wyrasta ponad przeciętność. Jest bardzo pomysłowy i ambitny. A do tego ma wizję, którą potrafi konsekwentnie realizować.

A ta wizja zaczęła kiełkować w jego głowie w 2010 roku. To wtedy zwrócił uwagę na – nomen omen – palący problem, który pomaga rozwiązać SmokeD.

Artur Matuszczak znalazł dla swojego biznesu miejsce w nieoczywistej nisz

– Z wykształcenia jestem leśnikiem, dzięki czemu wiedziałem, w jaki sposób prowadzony jest monitoring przeciwpożarowy – mówi Matuszczak. – Zwykle jest tak, że obserwator wchodzi na dostrzegalnię, czyli wysoką wieżę z tarasem widokowym, z której może obserwować las. Problem w tym, że taką obserwację prowadzi się tylko za dnia i jest trudna fizycznie. Coraz mniej osób chce tak pracować. A zastosowanie zwykłych kamer jeszcze bardziej utrudnia proces szybkiego wykrywania pożarów. Po tym, jak obserwator dostrzeże dym, ktoś musi jeszcze zlokalizować go na mapie i doprowadzić ekipę strażacką we właściwe miejsce. Każde opóźnienie niesie ryzyko, że pożar rozprzestrzeni się po całym lesie.

Ryzyko, dodajmy, bardzo kosztowne. Także ekologicznie. Z analizy dr. Ryszarda Szczygła z Instytutu Badawczego Leśnictwa wynika, że w wyniku spalenia jednej tony leśnych materiałów powstaje ponad półtorej tony biomasy, głównie dwutlenku węgla (1375 kilogramów). Usunięcie skutków emisji CO2 z jednego hektara spalonego lasu wymaga zalesienia aż 10–25 hektarów.

SmokeD. Bez fałszywych alarmów

Aby temu przeciwdziałać, Matuszczak i spółka opracowali autorską technologię wczesnego wykrywania pożarów. Ich rozwiązanie umożliwia detekcję dymu na podstawie fotogrametrycznej analizy obrazu z kamery o dalekim zasięgu. Na system SmokeD składa się kamera, oprogramowanie i aplikacja, dzięki którym można nie tylko prowadzić monitoring, ale także wysyłać alerty użytkownikom.

Najpierw oceniali i konsultowali projekty inwestycyjne. Dziś sami rozwijają start-up z pasji do „zielonego złota”, gdzie marże potrafią być trzycyfrowe

– Różne firmy próbowały tworzyć podobne rozwiązania, ale ich częstym problemem było to, że generowały wiele fałszywych alarmów, które nie ułatwiały obserwacji. Tymczasem SmokeD daje rzetelne wyniki i pozwala szybko rozpoznawać zdecydowaną większość pożarów. Duża w tym zasługa Rafała Łapczyńskiego (wiceprezesa i współtwórcy SmokeD – red.), który przez długi czas był jedynym programistą pracującym nad tym produktem – mówi Adam Konieczny.

Pierwszy system SmokeD wylądował w Nadleśnictwie Niedźwiady w 2013 roku. Na koniec 2019 roku działał już w ponad 60 jednostkach należących do Lasów Państwowych. Po drodze Taxus IT przejął firmę PPW Manta, która specjalizuje się w produkcji kamer dalekiego zasięgu, a Matuszczak zaczął szukać szczęścia w Stanach.

Jego międzynarodowe ambicje stały się dla Taxusa kłopotliwe. Projekt, który przez wiele lat rozwijał się dzięki niewielkim nakładom i przynosił atrakcyjne wyniki, nagle stał się drogi – ekspansja ma swoją cenę. A gdy przyszedł pandemiczny 2020 rok i Lasy Państwowe, czyli główny klient Taxusa, mocno wyhamowały z wydatkami, problem się pogłębił.

Właściciele firmy – Matuszczak, Konieczny i Krzysztof Mroczek – musieli znaleźć wyjście z sytuacji. I znaleźli, choć kosztowało to dużo zdrowia i nadwerężyło ich relacje.

– Mieliśmy różne wizje rozwoju biznesu i każdy ciągnął w swoją stronę. W końcu uznaliśmy, że wydzielenie SmokeD z Taxusa będzie najlepszym rozwiązaniem. I tak też zrobiliśmy. Znaleźliśmy inwestora (fundusz KnowledgeHub – red.), utworzyliśmy spółkę, do której razem ze mną przeszło 14 osób, a Taxus został jednym z jej udziałowców – wyjaśnia Matuszczak.

– W momencie kryzysu pandemicznego odejście mniej więcej jednej trzeciej załogi było nam na rękę, ponieważ dzięki temu koszty utrzymania firmy istotnie spadły – przyznaje Adam Konieczny. – Ale prawda jest taka, że na dłuższą metę nie bylibyśmy w stanie wspólnie budować biznesu. Za bardzo się różnimy. Wprawdzie wszyscy tworzymy innowacje, ale ja i Krzysiek staramy się to robić bezpiecznie, a Artur potrafi postawić wszystko na jedną kartę.

SmokeD to w Polsce lider

Po rozdzieleniu tych biznesów Artur Matuszczak poznał smak prawdziwego startupowania – przez kilka miesięcy nie miał pieniędzy na pensje dla pracowników, ponieważ czekał na pierwszą transzę finansowania od inwestorów. Debiutancki rok SmokeD zakończyło z zaledwie 312 tys. złotych przychodu. Ale potem machina zaczęła się rozkręcać.

– Z czasem coraz mniej skupialiśmy się na hardwarze, a coraz bardziej na rozwoju oprogramowania. Zaczęliśmy przechodzić od firmy, która sprzedaje cały system wczesnego wykrywania dymu, do organizacji oferującej usługę monitoringu przeciwpożarowego bez konieczności zakupu naszych kamer – mówi Matuszczak. – Wiele firm traktuje SmokeD jak polisę ubezpieczeniową. I najwyraźniej ją sobie ceni, ponieważ nie straciliśmy jeszcze ani jednego klienta.

Dalsza część artykułu pod wideo

W Polsce SmokeD jest zdecydowanym liderem – monitoruje około 4 mln spośród 9,2 mln hektarów lasów. A z pomocą środków od inwestorów – najpierw otrzymał 4 mln złotych od KnowledgeHub, a następnie 10 mln od EEC Magenta – coraz śmielej rozpycha się poza granicami kraju. Głównie w Stanach, gdzie jego rozwiązania wykorzystywane są w około 30 punktach, ale także we Francji i Włoszech, w Kanadzie, RPA, Brazylii czy Indonezji. Klientami firmy są głównie organizacje leśnicze, firmy strażackie i spółki energetyczne, które chcą chronić swoje sieci przesyłowe.

Między 2020 a 2023 rokiem przychody SmokeD urosły kilkudziesięciokrotnie. Podobnie wycena, która – jak przekonuje Matuszczak – sięga już 150 mln złotych.

– W wersji pesymistycznej w 2024 roku osiągniemy 18 mln złotych przychodu, a w wariancie optymistycznym dobijemy do 40 mln – twierdzi twórca SmokeD. – W tej chwili koncentrujemy się na rynku amerykańskim. Jeśli się na nim przebijemy, w ciągu kilku lat możemy dojść do sprzedaży na poziomie 100–120 mln dolarów.

Lepsi technologicznie

Pomóc ma w tym kolejna runda finansowania, w której start-up chce pozyskać około 11 mln dolarów. Niemało. Choć to i tak sporo mniej niż 37 mln dolarów, które główny konkurent SmokeD – kalifornijskie Pano AI – zebrał w rundzie A w 2023 roku.

Polacy rzucili się na domy za granicą. Znany analityk: „Moda na nieruchomości zagraniczne, którą obserwujemy, to owczy pęd”

– Pano AI ma nad nami tę przewagę, że jego założycielka Sonia Kastner ma spore doświadczenie startupowe, a jej mentorem jest Michael Bloomberg. To ułatwia zbieranie finansowania. Ale technologicznie jesteśmy lepsi. A poza jednym przypadkiem nie spotkałem się z dyskryminacją z racji tego, że jesteśmy z Polski. Wręcz przeciwnie. Amerykanie lubią przedsiębiorców, którzy szczycą się swoją narodowością – mówi Matuszczak.

– Technologia SmokeD zapobiega emisji dwutlenku węgla do atmosfery, dzięki czemu odpowiada na realną, niebanalną i wielkoskalową potrzebę. Ale żeby spółka osiągnęła sukces w USA, potrzebuje mądrych amerykańskich inwestorów, którzy pomogą jej dotrzeć do odbiorców tej technologii w Kalifornii, Teksasie, Nowym Meksyku czy Kolorado, czyli w stanach z największym zagrożeniem pożarowym – mówi Konrad Sitnik, partner EEC Magenta. – Na szczęście dla Artura nie ma rzeczy niemożliwych. On ma wiele amerykańskich cech. Jest otwarty, entuzjastyczny, pełen wiary w sukces. To typ człowieka, który potrafi i świetnie sprzedawać swój produkt, i wejść na maszt, aby dokręcić kilka śrubek, jeżeli zajdzie taka potrzeba.

SmokeD powinny także sprzyjać trendy. Niestety… Z analizy firmy Global Forest Watch wynika, że pożary lasów wypalają niemal dwa razy więcej drzew niż dwadzieścia lat temu. Napędzają je rosnące temperatury i susze. Świat potrzebuje nowych metod walki ze zmianami klimatu, a SmokeD, swoisty strażak nowej generacji, oferuje jedną z nich. Być może jedną z lepszych.

Krzysztof Domaradzki