W naszym corocznym raporcie „Rynek dóbr luksusowych w Polsce” nie zajmujemy się stricte klasą średnią, tylko nabywcami dóbr luksusowych. Na te potrzeby postawiliśmy dolną granicę na poziomie drugiego progu podatkowego, czyli zarobków 10 tys. zł brutto miesięcznie, co oznacza 120 tys. zł rocznie. Ale to może być kryterium wyśrubowane. Dodatkowo do tej grupy zaliczamy osoby prowadzące działalność gospodarczą, które płacą podatek liniowy w wysokości 19 proc.

Ile jest takich osób w Polsce?

Według danych z Ministerstwa Finansów takich osób było w sumie 1,5 mln. W przedziale 20-50 tys. zł miesięcznie i więcej zarabia ok. 560 tys. osób. To jest grupa, którą możemy uznać za wyższą klasę średnią.

Znacznie mniej niż 77 proc.

Biorąc pod uwagę liczbę wszystkich podatników w Polsce, rozliczających swoje dochody według skali podatkowej (12 proc. i 32 proc.) i tych opodatkowanych 19 proc. podatkiem liniowym, to raczej 5-6 proc. Ponad 95 proc. podatników kwalifikuje się do pierwszego progu podatkowego (12 proc.). Ale, jak mówiłem, to dość wyśrubowane kryterium. Do zapewnienia stabilności finansowej w wielu obszarach Polski wystarczają niższe zarobki. Może średnia krajowa, która obecnie wynosi ponad 8000 zł, to byłaby lepsza granica dla wskazania klasy średniej?

Ten poziom zarobków to trochę więcej niż granica starego drugiego progu podatkowego przed podwyżką związaną z Polskim Ładem, który wprowadził też rozwiązanie, powszechnie nazywane ulgą dla klasy średniej. Ona obowiązywała dla dochodów od ok. 5,7 tys. zł do ok. 11 tys. zł brutto. Przy takim podejściu znacznie więcej Polaków załapałoby się do klasy średniej. Można jednak zadać sobie pytanie, czy w obecnych warunkach wysokiej inflacji i kosztów kredytu, zarabiając ok. 6 tys. zł brutto, uzyskujemy stabilność finansową?

Mówi się, że polską klasę średnią od bezdomności oddzielają trzy raty kredytu…

Rzeczywiście, ta stabilność finansowa w klasie średniej powinna być wyższa. Przy czym ona zależy od wielu czynników, choćby właśnie od zaciągniętych kredytów, posiadanego majątku, czy miejsca zamieszkania. 6 tys. zł na prowincji pozwala na wyższy standard życia niż np. w Warszawie. Taka prosta cezura dochodowa związana z drugim progiem podatku PIT ułatwia zadanie i jest niewątpliwie wygodna. Mamy twarde dane z Ministerstwa Finansów i możemy na nich bazować w raporcie. Żeby dokładnie zdefiniować klasę średnią lepiej byłoby jednak zastosować bardziej skomplikowaną metodykę uwzględniającą np. dochód rozporządzalny, analizować całe gospodarstwo domowe czy też badać dochody netto po stałych wydatkach.

Czytaj też: Tyle musisz zarabiać, by w swoim mieście uchodzić za bogatego [RANKING]

OECD przyjmuje, że klasa średnia to osoby o zarobkach w przedziale 75-200 proc. mediany zarobków, która jest niższa od średniej. Według wyliczeń Business Insidera, biorąc pod uwagę dochód rozporządzalny, oznacza to, że w niektórych regionach wystarczy zarabiać pensję minimalną, by nazywać się klasą średnią. Czy to nie zbyt liberalne podejście?

Tak się wydaje, ale to jest właśnie efekt tego, że nie mamy jednej definicji i zgody w kwestii tego, kogo uważamy za klasę średnią. Z drugiej strony mamy już w Polsce pensję minimalną w wysokości ok. tysiąca euro miesięcznie, czyli wyższą niż np. w Portugalii, czy w Grecji. Mimo wszystko jednak zarabianie minimalnej pensji wskazuje raczej na pozycję społeczną poniżej klasy średniej. Choć są też inne kryteria, które można wziąć pod uwagę.

Jakie?

Takim kryterium przynależności do klasy średniej jest z pewnością wykształcenie. To powinny być raczej osoby lepiej wykształcone, obecnie zapewne legitymujące się wyższym wykształceniem i znajomością języków obcych. Ale powstaje raczej retoryczne pytanie, czy np. pracownicy budżetówki, nauczyciele mający dobre wykształcenie, ale nie zarabiający dużo mogą być wprost kwalifikowani do tej kategorii? Klasę średnią można też definiować poprzez status zawodowy, zaliczając do niej wysokiej klasy specjalistów, osoby na wyższych stanowiskach, menedżerów i dyrektorów w korporacjach, przedsiębiorców, przedstawicieli wolnych zawodów: lekarzy, architektów, prawników, doradców podatkowych…

Dziennikarzy?

Oczywiście, jeśli zarabiają na takim poziomie, by mieć stabilność finansową. Ale także do klasy średniej zaliczyłbym osoby nawet o niższych zarobkach, stanowiące elitę intelektualną i kulturalną kraju, jak: naukowców czy aktorów, pisarzy, które wiele wnoszą do społeczeństwa, a niekoniecznie są najbogatsze. No i wreszcie można definiować klasę średnią po tym, że aspiruje do pewnego standardu życia.

Czytaj też: Koniec eldorado klasy średniej. Co zrobić, gdy twoja pensja przestaje rosnąć?

To znaczy?

Własny dom czy mieszkanie, dobry samochód, wykształcenie dzieci, podróże, prywatna opieka zdrowotna, stołowanie się w restauracjach, drogi sprzęt sportowy – to są pewne atrybuty klasy średniej. Ciesząc się stabilnością finansową, lepszą pracą i wykształceniem klasa średnia mniej boi się bezrobocia i może pozwolić sobie na więcej.

Czyli jednak od kwestii pieniędzy się nie ucieknie.

Jest to bardzo istotny element. Ma on też przełożenie na tak istotną rolę klasy średniej w gospodarce. Gdy jakaś grupa ma większe środki na wydatki, to generuje większy ruch, napędza mechanizmy rynkowe. Klasa średnia ma duże dochody do dyspozycji, zaciąga kredyty, kupuje domy, samochody i gospodarka się kręci. W społeczeństwie rozwarstwionym, pełnym osób ubogich i oligarchów, bez silnej klasy średniej trudno mówić o rozwoju gospodarczym. W raporcie KPMG koncentrujemy się na nabywcach dóbr luksusowych, nie na 77, tylko na kilku procentach społeczeństwa, a i tak spotykamy się z uwagami, że przyjęliśmy za niskie kryterium dochodowe.

A ilu Polaków znajduje się powyżej klasy średniej?

Ponad 50 tys. zł miesięcznie zarabia 84 tys. Polaków, z czego 35 tys. ma przychody powyżej miliona złotych rocznie i płaci daninę solidarnościową w wysokości 4 proc. Można też posłużyć się definicją HNWI, high-net-worth individuals, czyli osób, które po odliczeniu wszystkich kredytów i zobowiązań dysponują majątkiem o wartości co najmniej miliona dolarów. Takich dolarowych milionerów mamy w Polsce 90 tys. Można przyjąć, że tyle liczy polska klasa bogaczy.

To nawet mniej niż w słynnym przed dekadą haśle „1 proc.” Jakby się uprzeć, wszyscy najbogatsi Polacy mogliby spotkać się na jednym koncercie na Stadionie Narodowym.

To dlatego, że nasze społeczeństwo cały czas jest na dorobku. Zdajemy sobie sprawę, że w Polsce mamy tzw. „new money”, a w Europie Zachodniej „old money”. Najbogatsi dysponują tam majątkami budowanymi przez wieki, przez pokolenia, uzyskanymi ze spadków. Dlatego w podobnej nam ludnościowo Hiszpanii osób z milionem dolarów jest 1 mln 130 tys., czyli kilkanaście razy więcej. Pod względem liczby HNWI wyprzedzają nas nawet o wiele mniejsze ludnościowo od Polski kraje, jak Finlandia czy Portugalia, nie mówiąc już o największych gospodarkach, czyli Wielkiej Brytanii z 2,5 mln bogaczy, Niemczech z 2,6 mln czy Francji z ponad 2,8 mln bogaczy. Ten próg miliona dolarów majątku dla wielu Polaków jest bardzo odległy, ale na przestrzeni kilkunastu lat opracowywania raportu widzimy, że wraz z rozwojem naszej gospodarki społeczeństwo zdecydowanie się wzbogaciło.

Dalszy ciąg wywiadu pod materiałem wideo:

Polaków stać już na luksus?

Kiedy 14 lat temu opublikowaliśmy pierwszy raport, przyjechali do nas dziennikarze z „The Economist” i BBC – trochę zdziwieni, że w Polsce są już bogaci ludzie i rozwija się rynek dóbr luksusowych. My też nasze badania traktujemy jako pewną formę promocji naszego kraju, bo trzeba przyznać, że to jest nadal taki „luksus po polsku”. Choć to też się zmienia. Dobro luksusowe to takie, które na danym rynku w miejscu i czasie jest tak postrzegane. Kilkanaście lat temu ludzie w ankietach pisali, że towary luksusowe to np. markowa odzież sportowa czy kosmetyki popularnych marek. Teraz już nikt by tak nie powiedział.

To o jakich dobrach luksusowych marzy dziś polska klasa średnia?

W Polsce nie mamy potrzeby ostentacyjnego obnoszenia się z bogactwem i szpanowania metkami, jak np. w innych krajach na wschód od nas. Pewnym wyznacznikiem bogactwa pozostaje nadal dobry samochód. Rynek dóbr luksusowych nad Wisłą zdominowany jest przez auta luksusowe i premium, które stanowią ponad połowę jego wartości. Spektrum dóbr luksusowych jest jednak szerokie, a na perfumy, biżuterię, apaszkę czy pasek może sobie pozwolić nie tylko klasa średnia. Polacy, wybierając takie produkty, cenią sobie przede wszystkim jakość, a na dalszym miejscu znajduje się prestiż, historia i zaufanie do marki. Wyraźnie też widać rosnące zainteresowanie luksusowymi hotelami, odpoczynkiem w SPA czy restauracjami z gwiazdkami Michelin. Ludzie wolą dziś wydawać pieniądze na przeżycia, emocje, wspomnienia i na dobrze jakościowo spędzony czas. Czas też jest dobrem luksusowym i jakże demokratycznym.