Przejdź do zawartości

Katarzynki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Katarzynki
Ilustracja
Wesoła jazda. Alfred Kowalski
Dzień

24 listopada

Typ święta

ludowe

Zwyczaje

wróżby i zabiegi magiczne

Podobne święta

andrzejki

Katarzynki – polski zwyczaj świąteczny, obchodzony przez kawalerów odpowiednik andrzejek. Katarzynki były obchodzone w nocy z 24/25 listopada, tj. w wigilię św. Katarzyny Aleksandryjskiej, w tym czasie odbywały się wróżby matrymonialne młodych mężczyzn dotyczące ożenku i poszukiwania partnerki, wróżby te były głównie związane ze snami.[1]

W kościołach chrześcijańskich obrzęd katarzynek odbywa się w niedzielę poprzedzającą 29 listopada.

Święta Katarzyna to patronka cnotliwych kawalerów, którzy pragną poznać pannę i w przyszłości wejść w szczęśliwy związek małżeński. Największe nasilenie kultu świętej przypadło na okres średniowiecza.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie zwyczaju katarzynek nie jest do końca znane, jednak większość źródeł łączy je z wigilią św. Katarzyny, która jest patronką m.in. cnotliwych kawalerów, którzy pragną poznać pannę i w przyszłości wejść w szczęśliwy związek małżeński[2]. Zwyczaj celebrowania Katarzynek (obok andrzejek) cieszył się największą popularnością w XVIII i XIX wieku na wsiach kiedy ustawały prace w polu. Wróżby na katarzynki nie były jednak traktowane przez młodych mężczyzn zbyt poważnie - stanowiły bardziej okazję do spotkań i beztroskiej zabawy, co było konsekwencją ówczesnej tradycji i kultury - to do mężczyzny lub jego rodziny należała inicjatywa poszukiwania i wyboru żony przez co wróżby mające przewidywać przyszłość, na którą mieli spory wpływ nie były dla nich aż tak ważne[1].

Z czasem katarzynki zostały wyparte przez bardziej popularne andrzejki, które z czasem z święta przewidzianego wyłącznie dla niezamężnych dziewcząt stały się ogólną zabawą dla obojga płci.

Wybrane wróżby i wierzenia ludowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Kawalerowie przed wszelkimi wróżbami zgodnie recytowali wierszyk ku pomyślności wróżb:
Hej! Kasiu, Katarzynko
Gdzie szukać cię dziewczynko
Wróżby o ciebie zapytam
Czekaj – wkrótce zawitam
Bawmy się więc w Katarzyny
Szukajcie chłopaki dziewczyny
Zapytać więc trzeba wróżby
A nuż potrzebne już drużby
  • W noc świętej Katarzyny pod poduszką są dziewczyny – to porzekadło towarzyszyło wkładaniu pod poduszkę dziewczęcych przedmiotów, części garderoby czy ptasiego pióra mających sprowadzić proroczy sen o przyszłej narzeczonej, bądź karteczek z pierwszymi literami imion lub całymi żeńskimi imionami, które zaraz po przebudzeniu miały być wylosowane. Towarzyszyć temu mógł wierszyk:
Wskaż proszę wróżbo wybrankę
Żonę i przyszłą kochankę
Wyciągam karteczki cztery
Są jej imienia litery


  • Wróżenie z kubków polegało na losowaniu ukrytych pod nimi przedmiotów symbolizujących ożenek (np. obrączka), przypływ majątku (np. monety), dobrą pracę (zboże), chwilowy zastój (pusty kubek). Losowaniu towarzyszyć może wierszyk:
Kasiu daj znać, co się będzie ze mną dziać.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Małgorzata Dziura, 4 pory roku. O pracy i świętowaniu na ziemi przemyskiej, Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, 2019, ISBN 978-83-60680-77-3.
  2. Historia, Katarzynki – zapomniany zwyczaj [online], Historia zapomniana i mniej znana, 24 listopada 2016 [dostęp 2021-12-31] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]