Przejdź do zawartości

Groch

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Groch
Ilustracja
Morfologia gatunku typowego
grochu zwyczajnego
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

groch

Nazwa systematyczna
Pisum L.
Sp. Pl. 727. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Pisum sativum L.[3]

Kwiat grochu zwyczajnego
Strąki grochu zwyczajnego

Groch (Pisum L.) – rodzaj roślin jednorocznych z rodziny bobowatych. Obejmuje według różnych źródeł od 2[4] do 7 gatunków[5]. Ze względu na zagnieżdżenie w obrębie rodzaju groszek Lathyrus bywa do niego włączany.

Zaliczane tu tradycyjnie gatunki w stanie dzikim rosną one w Azji południowo-zachodniej, pomiędzy zachodnią Turcją, północnym Egiptem i północno-zachodnim Iranem. We florze Polski występuje tylko groch zwyczajny – zarówno jako dziko rosnący antropofit (podgatunek polny grochu zwyczajnego P. sativum subsp. arvense), jak i roślina uprawna (groch zwyczajny typowy P. sativum L. subsp. sativum)[6]. Przedstawiciele rodzaju występują w naturze w miejscach skalistych, na przydrożach, w winnicach, na terenach ruderalnych. Nasiona grochu zwyczajnego są jadalne i znane są ze znalezisk w osadach ludzkich sprzed 7 tysięcy lat p.n.e. Gatunek jest rozpowszechniony w uprawie na całym świecie w strefie umiarkowanej[7], wyhodowano jego liczne odmiany[4]. Na grochu zwyczajnym prekursor genetykiGregor Mendel – prowadził fundamentalne badania nad dziedziczeniem. Ich efektem było odkrycie tzw. praw Mendla[8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Pnące rośliny jednoroczne, osiągające do 2 m wysokości. Wyhodowano także odmiany płożące. Łodyga zwykle jest nieoskrzydlona[4] i naga[7].
Liście
Parzysto pierzaściezłożone, z 2–6 owalnymi lub jajowatymi listkami, całobrzegimi lub nieco ząbkowanymi. Oś liścia na końcu wykształcona jako wąs czepny służący do przyczepiania się do podpór. Liście wsparte są okazałymi (do 10 cm długości), sercowatymi i liściokształtnymi przylistkami[4][7].
Kwiaty
Motylkowe, wyrastają pojedynczo lub po kilka (do 3). Działki kielicha w liczbie 5 są zrośnięte i nieco liściokształtne. Płatki korony żółte, białe, czerwone lub różowe. Mają różną budowę. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę, dwa boczne zaokrąglone skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry, tworząc żagielek. Żagielek może być szeroko rozpostarty lub z brzegami podwiniętymi. Wewnątrz kwiatu, a ściślej w łódeczce, znajduje się jeden słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą od 2 do 8 zalążków oraz 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami, tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny[4].
Owoce
Cylindryczne strąki, zawierają kilka kulistych nasion[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj tradycyjnie wyodrębniany w plemieniu Fabeae podrodzinie bobowatych właściwych Faboideae w rodzinie bobowatych Fabaceae[9]. Z analiz molekularnych wynika jednak, że jest zagnieżdżony w obrębie rodzaju groszek (Lathyrus), tworząc klad wspólnie z gatunkami L. gloeosperma, L. neurolobus i L. nissolia[10]. W efekcie w nowych ujęciach systematycznych gatunki tu tradycyjnie zaliczane są włączane do rodzaju Lathyrus[11].

Wykaz gatunków

Pierwsza z nazw naukowych w tradycyjnym ujęciu wyróżniającym rodzaj Pisum[5], na drugim nazwa naukowa po włączeniu tych gatunków do rodzaju groszek Lathyrus[11]:

  • Pisum abyssinicum A.BraunLathyrus oleraceus Lam.
  • Pisum ensifolium (Lapeyr.) E.H.L. KrauseLathyrus bauhini P.A.Genty
  • Pisum fulvum Sibthorp & Sm.Lathyrus fulvus (Sm.) Kosterin
  • Pisum heterophyllum (L.) E.H.L. KrauseLathyrus heterophyllus L.groszek różnolistny
  • Pisum hirsutum (L.) E.H.L. KrauseLathyrus hirsutus L.groszek kosmatostrąkowy
  • Pisum pumilio (Meikle) GreuterLathyrus oleraceus Lam.
  • Pisum sativum L.Lathyrus oleraceus Lam.groch zwyczajny

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. a b Pisum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-05-29].
  4. a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 131. ISBN 0-333-74890-5.
  5. a b Pisum. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-05-29].
  6. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 134, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. a b c d Bojian Bao & Nicholas J. Turland: Pisum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-05-29].
  8. Mendel G. 1866. Versuche über Pflanzen-Hybriden. Verhandlungen des naturforschenden Vereines, Abhandlungen, Brünn. 4: 3-47.
  9. Genus Pisum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-17].
  10. Hanno Schaefer, Paulina Hechenleitner, Arnoldo Santos-Guerra, Miguel Menezes de Sequeira, R. Toby Pennington, Gregory Kenicer, Mark A. Carine. Systematics, biogeography, and character evolution of the legume tribe Fabeae with special focus on the middle-Atlantic island lineages. „BMC Evolutionary Biology”. 12: 250, 2012. DOI: 10.1186/1471-2148-12-250. 
  11. a b Lathyrus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-17].