Jump to content

Klima

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
klima
Supkategoria diphysical phenomenon, natural system Editá
Parti dimedio ambiente natural Editá
Studiá paclimatology, meteorology Editá
Mapa mustrando e klasifikashonnan di klima Köppen-Geiger entre 1980 i 2016

Klima ta enserá estadistika di temperatura, humididat, presion atmosferiko, bientu, awaseru, kontado di partikulonan den atmosfera anto otro elementonan meteorologiko den un region den un periodo largu di tempu. Klima por wordu kontrastá ku wèr, ku ta e kondishon presente di e mesun elementonan i nan variashon den un periodo di te ku dos siman.

E klima di un lokashon ta afekta dor di su latituda, tereno, anto altituda, tambe ku kurpanan di awa banda di dje anto nan koriente. Klimanan por wordu klasifiká dor di e averahe di variabelnan tipiko, mas komunmente temperatura i presipitashon. E metodo mas komunmente usá ta esun trahá dor di Wladimir Köppen. E sistema Thornthwaite, na uso for di 1948, ta inkorporá evapotranspirashon na adishon di informashon di temperatura i persipitashon i temperatura i ta usá den studiamentu di diversidat i potenshal di espesienan animal su impakto dur di e klima di un region.

Paleoklimatologia ta e estudio di klimanan di pasádo. Pasobra e observashon direkto di e klima no ta disponibel promé ku e siglo 19, paleoklimanan ta inferí for di variabelnan proxy ku ta inklui evidensia no-biotiko manera sedimentonan haña den profundo di lagonan anto koronan di eis, anto evidensia biotico manera ringnan di mata anto refnan di koral. Modelnan di klima ta modelnan mathematiko di e pasado, presente i futuro di klimanan. Kambio klimatiko por okuri durante periodonan largu anto kortiku dor di un variedat di faktornan; kalentamientu ta diskuti den kalentamentu global.