Joana d'Arc

Joana D'Arc

Santa de la Glèisa Catolica Romana
País:	França
Data de naissença:	vèrs 1412
Luòc de naissença:	Domrémy, Lorena, França
Data de decès:	30 de mai de 1431
Luòc de decès:	Roan, Normandia, França

Joana D'Arc (vèrs 1412, Domrémy - 30 de mai de 1431, Roan) es una cap militara francesa de la premiera mitat dau sègle XV e una santa de la Glèisa Catolica Romana. Nascuda dins una familha de païsans de Lorena, capitèt de rescontrar Carles VII puei de dirigir l'armada francesa còntra lei fòrças d'Anglatèrra e de Borgonha pendent la Guèrra de Cent Ans. Entre 1429 e 1430, ganhèt plusors batalhas permetent d'arrestar lei progrès anglés en direccion dau centre de França e de sacrar oficialament lo rèi Carles VII a Reims. Pasmens, après aquelei succès, foguèt capturada e liurada ais Anglés qu'organizèron un procès per mascariá e la condamnèron au lenhier. Foguèt cremada a Rouen en 1431.

Maugrat sa mòrt, son accion permetèt un redreiçament decisiu de la situacion militara francesa durant la Guèrra de Cent Ans que s'acabèt per la victòria finala de Carles VII en 1453. Après lo conflicte, son procès foguèt annulat tre 1456 per lo papa Calixte III en causa d'irregularitats. Un jutjament novèu li donèt l'estatut de martir. Pasmens, sa figura foguèt largament ocultada per lei cronicaires e leis istorians.

Sa figura prenguèt son importància actuala après sa redescubèrta per leis istorians dau sègle XIX. D'efiech, dins un periòde marcat per lo desvolopament e l'estructuracion dau nacionalisme francés, venguèt un personatge major dau « roman nacionau » francés gràcias a son accion en favor dau « sauvament » de França en fàcia d'Anglatèrra. La figura de Joana d'Arc foguèt alora evocada per de movements politics fòrça divèrs (Resisténcia Francesa, femenisme, extrèma drecha, etc.) e sa victòria d'Orleans es encara remembrada per una fèsta oficiala qu'es organizada lo segond dimenge dau mes de mai. En parallèl, lei catolics francés, sostenguts per plusors grops politics, demandèron sa canonizacion a partir de 1869. Après de negociacions lòngas, foguèt obtenguda en 1920.

Joana d'Arc es probablament nascuda en 1412 en la bastida familhala de son paire^[1][2][3]. L'endrech èra situat a costat de la glèisa de Domrémy, un vilatge dei marchas de Champanha, de Bar e de Lorena^[4]. Son paire èra dich Jacques d'Arc e sa maire Isabelle Romée. Lo pareu teniá cinc autreis enfants. Durant sa jovença, Joana foguèt descricha coma fòrça piosa. Lei testimònis de sei vesins durant sei procès raportan que Joana realizava de trabalhs coma leis activitats domesticas, lo filatge de la lana e dau canebe, e ajudava per lei meissons e, de còps, per la gàrdia dau bestiau. D'un biais generau, son enfança foguèt pas diferenta d'aquelei deis autrei filhas dau vilatge.

Se fau notar que la preséncia de la particula dins son nom indica ren a prepaus d'una origina nobla car una particula pòu èstre utilizada tant per de roturièrs o de nobles. De mai, dins lei documents contemporanèus, lo nom de la familha es escrich de plusors biais diferents coma Day, Tare o encara Tarc^[5][6].

A la naissança de Joana d'Arc, França èra fòrça afeblida per la foliá dau rèi Carles VI e per la guèrra civila entre leis Armanhacs e leis Borgonhés, doas faccions en lucha per lo contraròtle dau reiaume^[7]. Aquela situacion permetèt a Enric V d'atacar lo nòrd de França. Lo 25 d'octòbre de 1415, sei fòrças destruguèron l'armada reiala francesa a Azincourt. Aquela batalha decimèt la noblesa francesa e permetèt ais Anglés de començar la conquista sistematica de Normandia e de prendre París^[8][9]. En parallèl, Enric V s'alièt amb lei Borgonhés, çò que li permetèt de prendre lo contraròtle de Carles VI. En 1420, li impausèt la signatura dau tractat de Tròias que lo designava coma l'eiretier legitim de la corona de França.

Raliat au daufin Carles, lo futur Carles VII, lo partit armanhac se refugièt au sud de Léger. En 1422, la mòrt quasi simultanèa de Carles VI e d'Enric V. Lo rèi anglés laissava un enfant de quauquei mes coma eiretier. Aquò fragilizèt lo projècte d'union dei monarquias francoanglesas e permetèt au daufin de tornar constituïr de fòrças. Ansin, en despiech de plusors desfachas coma aquelei de Cravant (1422) e de Verneuil (1424), poguèt contuniar lo combat en creant regularament d'armadas novèlas.

Aquela resisténcia francesa foguèt largament permesa per la maufisança entre Anglés e Borgonhés. D'efiech, lo duc Felip III de Borgonha, promotor dau tractat de Tròias, èra pauc desirós de facilitar lei conquistas anglesas sus lo continent. En plaça, preferissiá estendre sei domenis vèrs lo nòrd, en direccion de Flandra. Economizèt donc sei soudats e, dins lei fachs, participèt pauc ais operacions anglesas. Se l'ostilitat perdurèt entre lo daufin Carles e lo duc, lei dos òmes èra en realitat pus implicats dins de combats dirèctes e lei Francés podián donc se concentrar còntra leis Anglés^[10]. Pasmens, aquò empachèt pas leis Anglés de concentrar pauc a cha pauc de fòrças per menar lo sètge d'Orleans, darriera vila fidèla au daufin au nòrd de Léger e important ponch de passatge sus lo fluvi.

La carriera militara de Joana d'Arc foguèt relativament brèva que durèt solament 13 mes entre abriu de 1429 e mai de 1430. Pasmens, maugrat sa revirada finala e sa captura, ocupèt una plaça importanta dins lo redreiçament francés dau periòde finau de la Guèrra de Cent Ans gràcias au succès decisiu de sa campanha per liberar Orleans, arrestar la còntra-ofensiva anglesa dins la vau de Léger e permetre lo sacre de Carles VII a Rems.

Vèrs 1425, dins lo contèxte de la patz de Tròias, Joana comencèt d'ausir segon ela de votz d'àngels e de sants li donant l'òrdre d'anar en França per expulsar leis Anglés e sacrar lo daufin Carles a Rems. Espaurida e persuadida que son sèxe e son temps rendián aquela mission impossibla, assaièt de resistir a aquel apèu^[11]. Pasmens, lei votz venguèron mai importantas après lo començament dau sètge d'Orleans e Joana finiguèt per fisar son secrèt a son cosin que la manèt a Robert de Baudricourt, capitani de Vaucouleurs. Après un premier refús, acceptèt de li donar una espasa e una escòrta per anar a la fortalesa reiala de Chinon onte se trobava lo daufin.

Abilhada de vèstits d'òme sus lo conseu de sei votz, Joana e son escòrta agantèron Chinon lo 23 de febrier de 1429. Lo rèi acceptèt de la recebre en causa d'una profecia annonciant la pèrda dau reiaume en causa de l'accion d'una frema, probablament Elisabeta de Bavièra, e son sauvament per una verge. Segon la legenda, escondut entre lei membres de sa Cort, Carles VII foguèt pasmens reconegut per Joana que capitèt de lo convéncer de sa legitimitat après una entretenança secrèta.

En realitat, Joana foguèt recebut dins leis apartaments privats dau rèi e deguèt faciar una comission de teologians pendent tres setmanas. Confiermèron l'autencitat de sa fe e un grop de matronas verifiquèt sa virginitat per demostrar son abséncia de relacions amb un demòni. D'efiech, a l'epòca, lo fach d'entendre de votz èra una causa acceptada per la societat. Per lei contemporanèus de Joana, la question vertadiera èra de determinar se lei votz èran d'origina divina ò demoniaca. Après aqueleis examens, foguèt donc autorizada d'anar a Tors. I recebiguèt una espasa e una armadura e Carles VII la mandèt vèrs Orleans amb un convòi d'avitalhament^[12].

Sota la direccion de Joana d'Arc, lei tropas reialas formant lo convòi d'avitalhament arribèron dins la region d'Orleans en abriu de 1429. Lo 29, capitèron d'intrar dins la ciutat onte foguèron aculhidas per Jan d'Orleans, futur còmte de Dunois, e una fòga estrambordada. Joana ganhèt pauc a pauc la fisança dei capitanis comandant la garnison e motivèt lei soudats francés constrenhent leis Anglés a la retirada après una tièra d'assauts repossats lei 7 e 8 de mai^[13]. Après aqueu succès defensiu, foguèt cargada de la presa dei plaças tengudas per leis Anglés a l'entorn d'Orleans amb una armada dirigida per lo duc d'Alençon.

Dins lo corrent dau mes de junh, lei Francés capitèron de conquistar Jargeau lo 12 onte foguèt capturat lo duc de Suffolk, lo pònt de Meung lo 15 e Beaugency lo 17. Puei, lo 18, l'armada de secors anglesa de John Fastolf (5 000 combatents) foguèt anientada per solament 2 000 òmes a Patay. Aquela campanha sus Léger marquèt ansin lo començament dau redreiçament francés. Leis Anglés i perdiguèron de milièrs de soudats, especialament au sen de son còrs d'elèit d'arquiers, e sa reputacion d'invencibilitat^[14][15]. Enfin, foguèron pas capables de mandar de renfòrç per empachar l'avançada de Carles VII vèrs Rems.

Gràcias au succès de la campanha de Léger e au sostèn entosiasta d'aquelei qu'èran convencuts de l'aspècte miraculós de son aventura, Joana capitèt de constrénher lo Conseu Reiau d'acceptar l'organizacion d'una expedicion vèrs Rems per sacrar oficialament lo rèi Carles VII. Gràcias a la diplomacia reiala, que capitèt de neutralizar lei fòrças de Borgonha^[16], l'armada francesa partiguèt de Gien lo 29 de junh de 1429 e rescontrèt gaire d'oposicion. Tròias capitulèt lo 10 de julhèt^[17], Chalons lo 14 e Rems lo 16. Lo 17, se debanèt lo sacre de Carles VII que demostrèt sa legitimitat e obtenguèt rapidament lo raliment de divèrsei províncias.

La campanha de Léger e la marcha vèrs Rems son generalament consideradas coma « l'epopèia de Joana d'Arc ». Son ròtle precís i es mau coneguda en causa de divergéncias importantas dins lei fònts disponiblas. D'un biais segur, lei conselhiers dau rèi se mesfisavan de Joana en causa de sa manca d'experiéncia e de son prestigi. Lo comandament de l'armada francesa foguèt fisada a de nobles coma Carles d'Albert ò de Joan de Dunois. Lei testimoniatges de sei contemporanèus son pus variables. Per exemple, per justificar sei desfacha, lo regent anglés Joan de Lancastre la presentèt coma una comandanta militara mandada per lo diable. Dins lo camp francés, èra vista siá coma un cap de guèrra competent e capable de comandar sei tropas sus lo prat batalhier siá coma una pòrtabandièra que permetiá de motivar lei tropas e lei populacions^[18][19].

Après lo succès de Rems, Joana d'Arc e Carles VII s'opausèron sus la politica d'adoptar. La premiera desirava contuniar l'ofensiva militara còntra leis Anglés dins la region de París. Pasmens, lo segond preferiguèt premier negociar la patz amb Felip de Borgonha per rompre l'aliança entre Borgonhés e Anglés. En consequéncia, Joana d'Arc veguèt sei mejans militars demenir après la dispersion de l'armada reiala lei 21 e 22 de setembre de 1429. Son ataca còntra París foguèt donc rebutada e Joana i foguèt bleçada per una sageta.

Après aquela revirada, l'armada foguèt licenciada per lo rèi e Joana venguèt la capitani d'una tropa independenta. Aquò limitava sei mejans, mai li permetiá de combatre leis Anglés sensa demandar de permission reiala. Organizèt ansin una expedicion còntra La Charité-sur-Loire que s'acabèt per una revirada en decembre de 1429 maugrat la conquista de Saint-Pierre-le-Moûtier^[20]. Aquelei desfachas afebliguèron un pauc son prestigi mai empachèron pas lo rèi de li donar sei letras de noblesas lo 24 de decembre.

En abriu de 1430, obtenguèt lo drech de participar ais operacions còntra Melun, Lagny e Senlis. Pasmens, poguèt pas evitar la capitulacion de Soissons. Assaièt donc sauvar Compenha onte capitèt d'intrar amb de renfòrç lo 23 de mai. Pendent la serada, decidiguèt de menar un assaut còntra lei Borgonhés que deguèron recular. Dins aquò, l'arribada de tropas anglesas inversèt l'eissida de la batalha. La panica entraïnèt la retirada dei Francés e Joana foguèt capturada per un arquier picard au servici d'un chivalier borgonhés que la donèt tanlèu a Jan de Luxemborg^[21]. Aqueu darrier la vendiguèt ais Anglés^[22].

Après sa captura, leis Anglés decidiguèron d'eliminar d'un biais resclantissant una enemiga jutjada tróp perilhosa. Coma lei populacions de l'epòca èran fòrça religiosas, foguèt decidit de demostrar que sei visions èran faussas e inspiradas per un demòni avans de l'executar. Per aquò, un procès religiós trucat foguèt organizat amb l'ajuda dau clergat aquist ais Anglés. S'acabèt per de condamnacions multiplas (mascariá, eresia...) e una condamnacion au lehier.

Per dirigir lo tribunau cargat de jutjar Joana d'Arc e s'assegurar dau resultat de sei deliberacions, lo duc de Bedford chausiguèt Pierre Cauchon qu'èra un òme de fisança deis Anglés e qu'aviá una legitimitat sufisenta per reünir un tribunau religiós^[23]. D'efiech, partisan dei Borgonhés dempuei 1413, venguèt un sostèn fòrça decidit deis Anglés a partir de 1420. Èra tanben un membre famós de l'Universitat de París e l'evesque de la diocèsi de Beauvais onte Joana foguèt capturat. Poguèt donc se declarar competent per menar lo procès e obtenir lo drech de desplaçar lo sèti dau tribunau a Roan car lei Francés l'avián caçat de sa vila. Per compausar lo rèsta dau tribunau, Cauchon cridèt Jean Lemaître, vice-inquisitor de França, Jean d'Estivet cargat de l'accusacion, Guillaume Manchon e Guillaume Colles, dos notaris cargats de la redaccion dei verbaus e un seissantenau de conselhers chausits entre de clercs o entre seis amics.

L'instruccion dau procès se debanèt dau 9 de genier au 26 de març de 1431. Sensa avocat, Joana deguèt respòndre ai questions de l'accusacion. I mostrèt un esperit critic important. En particular, i afiermèt la realitat de sei votz e se mostrèt convencuda per l'autenticitat de sa mission. De mai, èra diferenta deis eretics qu'èran alora relativament nombrós en causa de la crisi deis institucions religiosas entraïnada per lei combats. Sa virginitat foguèt tanben confiermada per un grop de matronas. Finalament, 70 accusacions foguèron formuladas còntra ela. Lei principalas èran l'imaginacion messorguiera d'aparicions e de revelacions divinas^[24], lo pòrt de vèstits masculins^[25] e lo refús de reconéisser l'autoritat de la Glèisa terrèstra (aviá contestat la legitimitat dei magistrats cargats de son procès^[26]).

Lo procès comencèt oficialament lo 23 de febrier de 1431 e l'accusasion i foguèt presentada lo 28 de març per Jean d'Estivet. En fàcia dei refutacions de Joana, un resumit de 12 articles, que son contengut li foguèt pas presentat, foguèt finalament adoptat lo 2 d'abriu. Lei jutges decidiguèron donc d'utilizar la tortura per obtenir d'avoacions. Lo 9 de mai, un premier assai mau capitèt car Joana signèt un acte de retractacion anticipada deis elements dichs sota la tortura. En revènge, lo 24, una ceremonia d'exposicion publica lònga, umilianta e escagassanta permetèt a Pierre Cauchon d'obtenir la signatura d'una formula d'abjuracion. Joana i reconoguèt seis errors, especialament lo pòrt de vèstits d'òmes. Foguèt donc condamnada a perpetuitat.

Foguèt donc tornarmai remesa ais Anglés. Dins de circonstàncias mau conegudas (lei soudats anglés li aurián donat solament de vèstits masculins), Joana se retractèt lo 27 de mai e foguèt declarada eretica e relapsa lo 29. Aqueu còp, foguèt condamnada au lenhier e cremada lo 30 a Roan. Per s'assegurar que venguèt pas l'objècte d'un culte popular, son còrs e sei rèstas foguèron brutlats tres còps e lei cendres escampilhadas en Sèina^[27].

Après la disparicion de Joana d'Arc, son procès se revirèt còntra seis autors. D'efiech, Joana venguèt un mite popular e una martira per la populacion francesa. La realizacion de sei profecias de desfacha anglesa en 1453 li donèt un prestigi immens e entraïnèron rapidament la revision de son procès de 1431.

Après una premiera enquista sensa resultat en 1452, Joana d'Arc foguèt l'objècte d'un procès de reabilitacion demandat per sa maire e ordonat per lo papa Calixte III. Un segond procès foguèt donc organizat a Roan a partir de decembre de 1455. La màger part dei caps dau premier procès èran ja mòrts e la revision s'acabèt donc aisament per una senténcia de reabilitacion lo 7 de julhèt de 1456, publicament prononciada per l'arquevesque de Rems.

Durant sa vida e leis ans après sa mòrt, Joana es venguda l'imatge dau sentiment nacionau francés e de l'esperança de la populacion francesa alassada per la guèrra e generalament desirosa de veire la victòria dau rèi Carles VII. Tre 1429, de testimònis li rendiguèron omatge. Après la guèrra, venguèt una eroïna e un personatge major dau mite fondator de França que sa remembrança foguèt regularament utilizada. Ansin, au sègle XVI, venguèt una eroïna catolica pendent lei guèrras de religion francesas. Après un declin relatiu ai sègles XVII e XVIII, lo nacionalisme francés dau sègle XIX confiermèt sa plaça dins lo roman nacionau, magerament pendent lei guèrras còntra Alemanha, e son estatut d'eroïna nacionala e de santa. D'efiech, lei partits de senèstra foguèron generalament sensibles a seis originas popularas e lei partits de drecha insistèron mai sus sei costats religiós e salutós per lo país pendent un periòde de crisi.

A partir de la fin dau sègle XIX, l'importància dau mite de Joana d'Arc en França entraïnèt la demanda de sa canonizacion per d'òmes politics francés sostenguts per una partida granda de la populacion. Dins aquò, en causa dei crisis diplomaticas entre França e Vatican au començament dau sègle XX (lèi de separacion de l'Estat e de la Glèisa en 1905...), lo procès de canonizacion foguèt lòng. Joana foguèt beatificada en 1909 e finalament canonizada en 1920. Venguèt tanben una Santa Patrona segondària de França. A l'ora d'ara, fa partida dei sants pus populars de la Glèisa Catolica.

Lei consequéncias principalas de l'òbra de Joana foguèron militaras e, subretot, politicas. D'efiech, sei victòrias, especialament la fin dau sètge d'Orleans, permetèron d'arrestar l'avançada anglesa vèrs lo sud. Permetèron tanben de destrurre lo mite de l'invencibilitat dei soudats anglés e de tornar motivar la populacion e lei soudats francés. Pasmens, lei consequéncias politicas dau sacre de Carles VII foguèron encara mai importantas car permetèron de confiermar la legitimat dau rèi, d'annular lo tractat de Tròias donant lo reiaume de França a la dinastia anglesa e d'acomençar la rompedura de l'aliança entre Anglatèrra e Borgonha. Ansin, a partir d'aquela rompedura en 1436, leis Anglés foguèron obligats de se defendre e foguèron pauc a pauc rebutats per una armada francesa ben organizada e dirigida per lei capitanis de Carles VII que la màger part aviá combatut amb Joana d'Arc.

• (fr) Colette Beaune, Jeanne d'Arc, París, Éditions Perrin, 2004, 475 p.
• (fr) Jean-Patrice Boudet e Xavier Hélary (dir.), Jeanne d'Arc : histoire et mythes, Rènnas de Bretanha, Presses universitaires de Rennes, coll. « Histoire », 2014, 292 p.
• (fr) Olivier Bouzy, Jeanne d'Arc : mythes et réalités, La Ferté-Saint-Aubin, l'Atelier de l'Archer, 1999, 191 p.
• (fr) Olivier Bouzy, Jeanne d'Arc en son siècle, París, Fayard, 2013, 317 p.
• (fr) Philippe Contamine, Olivier Bouzy e Xavier Hélary, Jeanne d'Arc. Histoire et dictionnaire, París, Éditions Robert Laffont, coll. « Bouquins », 2012, 1214 p.
• (fr) Georges Duby e Andrée Duby, Les Procès de Jeanne d'Arc, París, Gallimard, coll. « Archives » (n° 50), 1974, 250 p.
• (fr) Dominique Goy-Blanquet (dir.), Jeanne d'Arc en garde à vue : essais rassemblés et présentés par Dominique Goy-Blanquet, Brussèlas, Le Cri, 1999, 177 p.
• (fr) Jean Maurice et Daniel Couty (dir.), Images de Jeanne d'Arc : actes du colloque de Rouen, 25-26-27 mai 1999, París, Presses universitaires de France, coll. « Études médiévales » (n° 1), 2000, VIII-281 p.
• (fr) François Neveux, L'évêque Pierre Cauchon, París, Denoël, 1987, 349 p.
• (fr) Pierre Tisset e Yvonne Lanhers (dir.), Procès de condamnation de Jeanne d'Arc, t. I : Texte, París, C. Klincksieck (Société de l'histoire de France), 1960, XXXII-446 p.
• (fr) Pierre Tisset e Yvonne Lanhers (dir.), Procès de condamnation de Jeanne d'Arc, t. II : Traduction et notes, París, C. Klincksieck (Société de l'histoire de France), 1970, XXIV-435 p.
• (fr) Pierre Tisset e Yvonne Lanhers (dir.), Procès de condamnation de Jeanne d'Arc, t. III : Introduction. Index des matières, des noms de personne et de lieu, París, C. Klincksieck (Société de l'histoire de France), 1971, IV-349 p.