1825
1825 (MDCCCXV) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne zaoterdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]
oetvènjer van de sjtoumlocomotief.
- 3 fibberwarie - 5 fibberwarie - De provincies Groninge, Frieslandj en Euveriessel waere getróffe door ernstige diekdoorbrake en euversjtruiminge wodoor meë es 800 luuj 't laeve laote.
- 17 fibberwarie - De Nederlandse regering beneump ein commissie óm de hulpgelje veur 't watersjnoadgebeed te besjteje.
- 1 juni - Nederlandj dreug zien hanjelsposte op de Coromandelkus en in Malakka euver aan Groat-Brittannië, in ruul veur Bengculu en anger Britse bezittinge op Sumatra.
- 14 juni - Keuning Willem I raak in conflict mèt de Roams-katholieke Kirk in de zuidelijke provincies. Hae leët tieëntalle kleinseminaries sjlete en sjtich in plaatsj daovan 't Collegium Philosophicum in Leuve. Ouch bemeujt hae zich mèt bisjopsbeneuminge.
- 6 augustus - Bolivia reup de ónaafhankelikheid oet.
- 27 september - George Stephenson äöpent mèt ziene zelfóntwórpe sjtoumlocomotief de 42 kilomaeter lange Stockton & Darlington railway tösje County Durham en Darlington.
- 26 december - (Gregoriaanse tiedraekening) In Sint Petersburg bruk de Dekabristenopsjtand oet, dae nog daezelfde daag blojig wirt neergesjlage.
- zónger datum
- De Kölsje Vaart, ein sjterk verbaeterde waterverbènjing van Amsterdam mèt de Lek, wirt in gebruuk genómme.
- Generaal Jozef van Geen verovert Celebes.
- Ónger leijing van de pangeran Diponegoro bruk d'r in Djokjakarta de Java-aorlog oet, dae pès 1830 zal doere. D'r wirt ein guerrillaleger gevörmp en Nederlandj wirt de jihad verklaord.
- William Sturgeon maak de eësjte bruukbare elektromagneet dae meë es 20x zien eige gewich kènt opluchte.
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]
gebaore op 25 oktober 1825.
- 15 fibberwarie - Paulus Jan Bosch van Drakestein, commissaris van de Keuning(in) van Noord-Brabantj (gesjtorve 1894)
- 31 mei - Domenico Agostini, Patriarch van Venetië (gesjtorve 1891)
- 30 juni - Hervé, Franse operettecomponis, zenger, acteur en dirigent (gesjtorve 1892)
- 9 september - Dieudonné Dagnelies, Belzje componist en dirigent (gesjtorve 1894)
- 25 september - Herman van Cappelle, Nederlandse medicus (gesjtorve 1890)
- 10 oktober - Paul Kruger, leijer van de Zuid-Afrikaanse Boere en president van Transvaal (gesjtorve 1904)
- 25 oktober - Johann Strauß Jr., Oasteriekse componist (gesjtorve 1899)
- 6 november - Charles Garnier, Franse architect (gesjtorve 1898)
- 2 december - Peter II vaan Brazilië (gestorve 1891)
- 7 december - Cornelis Antonie Jan Abraham Oudemans, Nederlandse medicus (gesjtorve 1906)
- exacte datum onbekend
- Theodoor Janssens, Belsj parlemèntslid (gesjtorve 1889)
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]
gasjtorve 7 mei 1825.
- 15 fibberwarie - Rutger Jan Schimmelpenninck (63), Nederlandse jurist, ambassadeur en politicus (raadpensionaris)
- 29 fibberwarie - Roberto Cofresí (33), Puerto Ricaans piraat (geëxecuteerd)
- 7 mei - Antonio Salieri (74), Italiaanse componist en dirigent
- 9 juni - Pauline Bonaparte (44), hertogin van Parma en Guastalla
- 10 oktober - Dmytro Bortnjansky (~73), Russische componist
- 1 december - Alexander I van Rusland (47), tsaar van Ruslandj
- 29 december - Jacques-Louis David (77), Franse sjilder
- 29 december - Giuseppe Maria Gioacchino Cambini (79), Italiaanse componist en dirigent
Literatuur
[bewirk | brón bewèrke]- Sadi Carnot publiceert La puissance motrice du feu.
