Kiedy nastolatek nie chce żyć. "Ja wciąż wierzę, że kiedy umierała, to wiedziała, że popełnia błąd"

• "Około drugiej w nocy najstarsza córka wbiega do sypialni i mówi, że jej siostra leży dziwnie oparta o krawędź łóżka. Boi się do niej podejść. Mama Mary natychmiast zrywa się z łóżka. Mimo pośpiechu, w głębi serca już wie, co się stało"
• "W mojej głowie krzyczałem z całych sił, gdyby tej mamy nie było obok, to krzyczałbym faktycznie na głos. Dlaczego? Dlaczego to zrobiłaś? Dlaczego nic nam nie powiedziałaś?" — opowiada Filip, który odnalazł ciało znajomej 13-latki, która odebrała sobie życie
• Według danych Komendy Głównej Policji w 2023 r. doszło do 145 samobójstw wśród dzieci i młodzieży, z czego 7 przypadków dotyczyło przedziału wiekowego 7-12 lat, a 138 przypadków przedziału 13-18
• Więcej takich artykułów znajdziesz na stronie głównej Onetu

Ostatnie godziny życia 14-letniej Mary wypadają w ciepły wiosenny wieczór. Jest sobota i Mara cały dzień spędza ze swoimi siostrami i mamą, co jest dla nich miłą niespodzianką. Wydaje się być zadowolona i spokojna, dziś nie ma śladu po wahaniach nastroju i panice, z którymi mierzyła się przez ubiegłe dwa lata. Mama Mary, patrząc na śmiejące się córki, myśli, że pierwszy raz od tych dwóch lat może odetchnąć z ulgą. Kolejne dobrane leki Mary chyba wreszcie zaczęły działać i to, co najgorsze jest za nimi.

Po godzinie 22 mama Mary idzie do sypialni, wciąż zmęczona po całym tygodniu pracy na dwie zmiany. Do jej pokoju wchodzi uśmiechnięta Mara. Przysiada na kołdrze i mówi:

— Dziękuję za dzisiaj. Wiesz, bardzo cię kocham mamo, przepraszam, że czasem tego nie pokazuję.

Mama Mary jest trochę zdziwiona zachowaniem córki, ale jednocześnie wzrusza się, bo w ostatnim czasie myślała, że już na dobre traci z nią kontakt. Po raz kolejny tej soboty czuje wewnętrzną ulgę, że może jeszcze wszystko dobrze się ułoży. Podnosi się, by przytulić i pocałować córkę. Wstrząsa nią nagle, gdy po raz pierwszy wyczuwa pod grubą dresową bluzą, jak bardzo chuda jest Mara. Kiedy córka mówi dobranoc i wychodzi, do mamy Mary wraca znajome ukłucie niepokoju.

Około drugiej w nocy najstarsza córka wbiega do sypialni i mówi, że jej siostra leży dziwnie oparta o krawędź łóżka. Boi się do niej podejść. Mama Mary natychmiast się zrywa. Mimo pośpiechu, w głębi serca już wie, co się stało. Widzi córkę leżącą z nogami nienaturalnie opartymi o podłogę. Próbuje ją ocucić, woła jej imię, każe starszej córce natychmiast zadzwonić po pogotowie. Nie wyczuwając pulsu ani oddechu Mary, zaczyna udzielać jej pierwszej pomocy. Kiedy to nic nie daje, wyjąc, przytula córkę z całej siły do piersi. Jej ciało przypomina sobie, jak po raz pierwszy przytuliła ją tak samo, gdy Mara przyszła na świat. Za nic nie chce wypuścić córki z ramion, gdy do domu docierają ratownicy medyczni.

Czternastoletnia Mara odebrała sobie życie przez przedawkowanie zgromadzonych leków psychiatrycznych, po dwóch latach walki z depresją i zaburzeniami odżywiania.

Każdego dnia w Polsce co najmniej sześcioro nastolatków podejmuje próbę samobójczą

Według raportu serwisu "Życie warte jest rozmowy", na podstawie danych z Komendy Głównej Policji "każdego dnia w Polsce co najmniej sześcioro nastolatków podejmuje próbę samobójczą".

Mówi się o podziale czynników kryzysu samobójczego na pięć kategorii:

• czynniki indywidualne, takie jak choroby psychiczne, traumy, uzależnienia
• czynniki sytuacyjne, jak np. śmierć bliskiej osoby czy problemy rodzinne
• czynniki społeczne, np. dostęp do pomocy
• czynniki środowiskowe, jak rodzina, szkoła czy Internet
• czynniki religijno-kulturowe, jak m.in. sposób przedstawiania samobójstwa w mediach

Tym, co odróżnia samobójstwa dorosłych od samobójstw dzieci i młodzieży, może być zwiększona dynamika procesu kryzysu samobójczego w związku z wyższą impulsywnością ze względu na wiek.

Według danych Komendy Głównej Policji w 2023 r. doszło do 145 samobójstw wśród dzieci i młodzieży, z czego siedem przypadków dotyczyło przedziału wiekowego 7-12 lat, a 138 przypadków przedziału 13-18. W stosunku do roku 2022 zanotowano 7-procentowy spadek liczby śmierci samobójczych w tych przedziałach wiekowych. Natomiast w 2023 roku po raz kolejny wzrosła liczba samobójstw wśród dziewcząt.

Jako jeden z ważnych czynników wpływających na kryzys samobójczy wśród dzieci i młodzieży, wskazuje się zmiany środowiskowe, będące konsekwencją pandemii wirusa COVID-19, głównie przeniesienie się funkcjonowania młodych do środowiska internetu. Średni dzienny czas korzystania z mediów społecznościowych wśród nastolatków to 4 godziny i 12 minut.

Najistotniejszą odpowiedzią jednostki na ten temat może być świadomość oraz wiedza o miejscach, w których można otrzymać pomoc. Na terenie Polski istnieją całodobowe bezpłatne numery pomocowe, jak również stacjonarne ośrodki pomocy psychologicznej.

• Listę tych miejsc można znaleźć tutaj.

Dlaczego to zrobiłaś? Dlaczego nic nam nie powiedziałaś?

Filip przypadkiem odnalazł ciało znajomej trzynastolatki, która odebrała sobie życie. W krótkiej rozmowie opowiada o tym, jak to zdarzenie na niego wpłynęło i co ważnego wyniósł z tego doświadczenia.

Ewa: Jaka była twoja pierwsza reakcja w momencie odnalezienia jej ciała?

Filip: Mimo szoku, włączył mi się autopilot, kompletnie. Zacząłem z automatu udzielać pierwszej pomocy, reanimacji. Prawdziwy szok i smutek związany z tą sytuacją tak naprawdę nie dotarły do mnie przez wiele, wiele godzin. Mama tej dziewczyny, która była tam ze mną, wpadła w histerię, nie wiedziała, co robić.

Ewa: Czy miałeś jakieś podejrzenia, że ona to zrobi albo że zmaga się z tak poważnymi problemami?

Filip: Ostatnim razem, kiedy ją widziałem, wydawała się być w dobrym nastroju... to była bardzo inteligentna dziewczyna, bardzo wrażliwa dusza, naprawdę bystra na swój wiek, a miała tylko trzynaście lat. Nie miałem żadnych podejrzeń, absolutnie żadnych.

Jakieś parę miesięcy wcześniej pamiętam, że powiedziała jakiś żart o samobójstwie, co było dość dziwne, nie pasowało mi do niej kompletnie. Ale pomyślałem, że to po prostu nietrafiony żart, jak to się dzieciom zdarza. Porozmawiałem z nią chwilę o tym, jaki to poważny temat, ale ona jakoś tak bardzo się wycofała, wydawała zawstydzona. Nigdy później już nie mówiła nic na ten temat, gdyby tak było, to oczywiście bym coś zrobił... Ostatni raz jak się widzieliśmy, powiedzieliśmy sobie po prostu "do zobaczenia po weekendzie", nie miałem dosłownie żadnych podejrzeń, że cokolwiek takiego może się wydarzyć. Gdyby cokolwiek tylko powiedziała...

Ewa: Jak to zdarzenie wpłynęło na ciebie długoterminowo?

Filip: Myślę, że przede wszystkim czuję szok, szok związany z jej wiekiem. Fakt, że ktoś tak młody... To, w jaki sposób odebrała sobie życie – musiała znaleźć informacje w internecie, przygotowywała się do tego. To się wydaje jakieś nienaturalne do zaakceptowania.

Myślę, że całe to doświadczenie bardzo pogłębiło moją wrażliwość na te tematy, teraz jestem bardzo uważny, jeśli kiedykolwiek wyczułbym, że ktoś jest w takim stanie umysłu, od razu podjąłbym działanie.

Ewa: Czy czujesz się samotny z tym doświadczeniem?

Filip: Dokładnie tydzień po jej śmierci miałem sen, w którym byłem w małym miasteczku, wszystko było czarno-białe. I ona tam była, troszkę starsza, może w wieku 15-16 lat. Zaprosiła mnie na herbatę, rozmawialiśmy – nie o jej śmierci, ale o serialach. Wtedy sięgnęła ku mnie i złapała mnie za nadgarstek. I ja to poczułem, naprawdę to poczułem. Obudziłem się i nadal czułem to na mojej ręce. Nigdy nie zapomnę tego snu.

Jeśli ty lub ktoś z twoich bliskich potrzebujecie pomocy, znajdziecie ją tutaj:

• Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111
• Bezpłatny telefon wsparcia emocjonalnego dla dorosłych: 116 123

Tekst powstał w ramach programu mentoringowego Dziewczyny-maszyny.