"Zerwał majtki z mojego ciała. Walczyłam rękami i nogami, to była prawdziwa walka. Nie chciałam wzywać dzieci, nie chciałam, żeby widziały ojca w takim stanie". W końcu udało jej się uwolnić.
Kiedy zanosiło się na awanturę, spała w pokoju swoich dwóch młodszych synów. Ale nawet tam obmacywał ją przy nich. "Kiedy następnego ranka ścieliłam łóżko, zobaczyłam, że mój 15-letni syn włożył pod poduszkę scyzoryk. To był stan wojny w naszym domu" — mówi. I chociaż odeszła w końcu od męża, w ostatnim czasie wspomnienia wróciły.
To było w 1976 r. Od tego czasu minęły cztery dekady. "Miałam szczęście. Moje prawdziwe, wolne życie zaczęło się dopiero po rozwodzie". Katrin ma teraz 83 lata, a jej były mąż nie żyje. Nigdy by o tym nie pomyślała, ale kiedy przeszła na emeryturę, zakochała się ponownie, podczas wakacji rowerowych. Byli razem do jego śmierci — zaledwie siedem lat. "Ale co to był za czas! Te lata wynagrodziły mi wszystko, dopełniły moje życie i położyły balsam na moje rany. Piękne wspomnienia poniosą mnie do grobu" — zachwyca się.
Moment wyzwalający
A jednak — kiedy Katrin przeczytała niedawno artykuł o przemocy seksualnej, była tak zdenerwowana, że napisała list do redakcji. "Nie jestem osobą, która płacze z byle powodu, ale teraz łzy same mi popłynęły" — napisała. Właściwie myślała, że ma to już za sobą. Ale kiedy zobaczyła tekst, wszystkie wspomnienia wróciły.
"To nie jest nic nadzwyczajnego. Nawet tak długi czas po traumatycznym doświadczeniu. Czas nie leczy wszystkich ran" — wyjaśnia Rosmarie Barwinski ze Szwajcarskiego Instytutu Psychotraumatologii. Traumy są przechowywane w pamięci inaczej niż inne doświadczenia. "Jeśli traumatyczne przeżycia nie zostaną przezwyciężone, ugrzęzną w pamięci i zostaną ponownie wywołane na przykład przez podobne doświadczenie. Wszystko może służyć jako wyzwalacz, na przykład zapach" — mówi Barwinski.
W 1976 r. Katrin próbowała wszelkimi sposobami utrzymać mężczyznę z daleka od siebie. Po poważnej napaści seksualnej jej prawnik rozwodowy poradził jej, aby złożyła pozew i uzyskała wydany przez sąd nakaz natychmiastowej eksmisji męża. Zgodziła się. Miała nadzieję, że jej mąż będzie musiał opuścić mieszkanie.
Nigdy nie zobaczyła sędziego, który orzekł w jej sprawie krótko przed Bożym Narodzeniem w 1976 r. Był tylko urzędnik, który nagrał zeznanie.
"Mój mąż kłamał i utrzymywał, że zrobiłam przed nim striptiz, zanim mu odmówiłam. I uszło mu to na sucho. Nigdy więcej nie spotkałam tak doskonałego kłamcy. To było przerażające" — mówi. "Decyzja była druzgocąca. Upokarzająca. Porażka wymiaru sprawiedliwości! Fakt, że sąd nie wyrzucił go z mieszkania, tylko wzmocnił jego zachowanie i wszystko pogorszył. To było największe upokorzenie w moim życiu" — mówi Katrin. W jej głosie — nawet kilkadziesiąt lat później — słychać ból.
Nic dziwnego — mówi Barwinski. "W takiej sytuacji i tak wątpisz w siebie. A jeśli fakty w sprawie nie zostaną prawnie uznane, może to wytrącić człowieka z równowagi". Jeśli widzisz, że sprawiedliwość jest po twojej stronie, możesz przynajmniej się tego trzymać.
Miesiące wytrwałości
Dopiero pod koniec marca udało się wynegocjować opuszczenie przez męża mieszkania. Mężczyźnie, który kilkakrotnie napastował ją seksualnie, pozwolono pozostać z nią pod jednym dachem do 1 maja 1977 r. "Te miesiące były czystym horrorem. Najstarszy syn wyprowadził się wkrótce potem, a ona mogła przenieść się do jego pokoju. Musiała się barykadować w środku, aby trzymać się od niego z daleka. On jednak wyjął wszystkie klucze i przygotował zamki tak, że nie można było ich zamknąć.
Młodszy syn, który odbywał praktykę stolarską, pomógł zrobić jej blokadę na drzwi. "Inaczej w ogóle bym nie spała". Ale mąż szybko to zauważył i pokonał przeszkodę. Aby zmusić ją do wyjścia z pokoju, zamknął nawet dzieci w mieszkaniu. Potem próbowała zabrać swoich chłopców do domu przyjaciółki, ale poszedł za nią i wtargnął na tył jej samochodu. "Oczywiście nie mogłam do niej pojechać i zamiast tego pojechałam prosto na najbliższy posterunek policji. Ale oni najpierw pomogli jemu. Dopiero gdy przedstawiłam sprawę jasno, policjanci powiedzieli mu: »Przynajmniej daj teraz spać swojej żonie!«".
Później koleżanka zorganizowała dla niej blokadę, dzięki której drzwi można było otworzyć tylko na 20 centymetrów. "Na szczęście wkrótce przestał do mnie przychodzić, bo znalazł sobie nową partnerkę. Ale dopóki nie wyniósł się całkowicie z mieszkania, co noc miałam ten sam koszmar: zakrada się, owija mi kołdrę wokół głowy i nie pozwala bronić się na dole. Okrutne" — mówi Jelzer.
Nieustannie nękał dzieci. Zwłaszcza po tym, jak zgodnie z nakazem sądu musiały napisać listy, że chcą zostać z matką. "Wszystko było po prostu trudne. Chciał nawet, żeby jedzenie było na stole o odpowiedniej porze, mimo że ja też pracowałam."
W latach 70. świat wyglądał zupełnie inaczej. Zgodnie z prawem głową rodziny był mąż, a kobieta musiała prosić o pozwolenie, jeśli chciała pracować. Katrin mogła pracować — ale jej pensja trafiała bezpośrednio na konto męża. Dopiero w 1988 r. szwajcarskie prawo małżeńskie zostało oparte na równości.
Gwałt małżeński i napaść seksualna zostały uznane za przestępstwo dopiero w 1992 r., początkowo jako przestępstwo wnioskowe — ofiara musiała zgłosić sprawcę. Dopiero w 2004 r. takie przestępstwa stały się przestępstwami urzędowymi, czyli ściganymi z urzędu. "To, że kobieta musiała tak długo pozostać w mieszkaniu z mężczyzną, mimo oznak znęcania się i przemocy, na szczęście nie miałoby już dziś miejsca" — mówi Peter Breitschmid, emerytowany profesor prawa na Uniwersytecie Zuryskim. "Dziś dzieje się to bardzo szybko. Najpierw odsyła się »awanturnika«, a potem wyjaśnia się wszystko szczegółowo".
Przeciągająca się sprawa rozwodowa Katrin dobiegła końca dopiero w 1979 r. W 1978 r. był to rozwód cywilny — bo jej były mąż chciał ponownie wyjść za mąż. Później na mocy prawa majątkowego — po tym, jak Katrin uległa i zrzekła się połowy tego, co jej się faktycznie należało. "Chciałam mieć po prostu spokój".
Wszyscy mężczyźni byli tacy sami
Bolesne doświadczenia ukształtowały jej biografię. "Nigdy więcej nie chciałam być zależna od mężczyzny. Ani finansowo, ani emocjonalnie" — mówi Katrin.
Kilka lat po rozwodzie zrobiła sobie przerwę od związków. Nie miała pieniędzy na długie podróże, ale: "Przeczytałam w gazecie, że poszukiwane są au pair [osoba korzystająca z programu łączącego cechy wymiany głównie młodzieży i programu zatrudnienia cudzoziemców — przyp. red.]. Miałam 47 lat i wyjechałam na rok do Kanady. To było dla mnie dobre i ukształtowało moje życie". Tam poznała ukochanego i przeżyła różne przygody. Wcześniej miała różne kontakty z mężczyznami w Szwajcarii. "Ale ja nie chciałem żadnych zobowiązań. Wszyscy mężczyźni byli tacy sami: kiedy cię poznali, myśleli, że mogą cię kontrolować".
"Traumy w związkach wstrząsają twoim rozumieniem siebie i świata" — mówi Rosmarie Barwinski. Osoba, którą kochałeś, robi ci coś strasznego. To sprawia, że trudno jest ponownie zaufać w nowej relacji. "Ludzie, którzy przeszli przez coś takiego, mają wiele problemów z ponownym zaangażowaniem się w relacje z innymi. Jest to znacznie bardziej wyraźne w przypadku traumy związkowej niż w przypadku innych form traumy".
"Z reguły ludzie, którzy przeżyli coś takiego, potrzebują terapii" — mówi Barwinski. Zwłaszcza w przypadku rozległych urazów. Im szybciej, tym lepiej. "Ale dla wielu jest to ogromny krok. Dziś jesteśmy dużo bardziej wyczuleni na to, że do czegoś takiego trzeba podejść w sposób kompleksowy. 30 czy 40 lat temu było inaczej. W latach 70. terapia miała inne znaczenie, a bariera uzyskania pomocy była znacznie większa".
Katrin nie chodziła na terapię podczas rozwodu. "Moi przyjaciele przeprowadzili mnie przez te wszystkie złe lata" — mówi. Profesjonalnej pomocy poszukała znacznie później. Po śmierci swojej wielkiej miłości zrobiła kurs pisania biografii i napisała książkę o swoim życiu. Tylko dla siebie i swojej rodziny. Pogodzenie się z bolesną przeszłością coś w niej zmieniło. "To wtedy potrzebowałam psychologa i odbyłam dwuletnią terapię".
Mimo wszystko — Katrin jest optymistką. Ma wspaniałe życie, dobrze sobie radzi. Nie tylko dlatego, że jej synowie wyrośli na innych mężczyzn niż ich ojciec. Mówi z uśmiechem: "Dobre życie zajmuje w mojej książce dwa razy więcej miejsca niż życie bolesne".
