Irez a kontenajo

18ma yarcento

De Wikipedio
Historio > yarcento
17ma yarcento 18ma 19ma yarcento
Yardeki:

1700a1710a1720a1730a1740a
1750a1760a1770a1780a1790a
1800a


Yari:

17011702170317041705
17061707170817091710
17111712171317141715
17161717171817191720
17211722172317241725
17261727172817291730
17311732173317341735
17361737173817391740
17411742174317441745
17461747174817491750
17511752175317541755
17561757175817591760
17611762176317641765
17661767176817691770
17711772177317741775
17761777177817791780
17811782178317841785
17861787178817891790
17911792179317941795
17961797179817991800

La mondo cirkum 1700.

Segun la Gregoriala kalendario, la 18ma yarcento inkluzas yari de la 1ma di januaro 1701 til la 31ma di decembro 1800. Che Westala historio ta yarcento anke konocesas kom "racion-epoko". Ta epoko implikas nova, revolucionala pensadi en Europa. Denis Diderot e Jean le Rond d'Alembert kontributas por difuzar nova idei kande li publikigas inter 1751 e 1752 L'Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, enciklopedio havanta 72 mil artikli e plu kam 140 kunlaborinti, qua explikis per simpla vorti la konoci e savi konocata tillore. Inter la kunlaborinti esis Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, ed altri.

Dum la fino dil yarcento eventas Franca revoluciono, e Napoléon Bonaparte gradope divenas notora militala chefo e pose statestro di Francia.

Dum ca yarcento komencas la dekado di Otoman imperio. La povo di Rusa imperio gradope augmentas. En 1795, Rusa imperio, Austria e Prusia dividas komplete Polonia-Lituania, qua finas existar kom nedependanta lando.

Weste de Europa, Britania divenas importanta povo, pos vinkar Francia en armeala disputi pri teritorii en Amerika. Dum la yari 1760a, ol komencas konquestar teritorii en India. Tamen, Usa deklaras su nedependanta de Unionita Rejio ye la 4ma di julio 1776. Pos milito qua duris til 1783 Britania fine agnoskas Usana nedependo.

Kun l'invento di la vaporomashino dum la yari 1770a komencas l'Industriala revoluciono en Britania. To komencas transformar tota mondala ekonomio, duranta dum la sequanta yarcento.

Eventi dil yarcento

[redaktar | redaktar fonto]
La tri dividuri di Polonia-Lituania.
  • Kolonii en Nord-Amerika prosperas. Nova Amerikani demandas plura landi del indijeni.

1701 til 1750

[redaktar | redaktar fonto]
Pyotr la 1ma di Rusia, nomizita "La Granda".

Dum l'unesma duimo dil 18ma yarcento eventis inter altri:

1751 til 1800

[redaktar | redaktar fonto]

Dum la duesma duimo dil 18ma yarcento eventis inter altri la sep-yara-milito, de 1756 til 1763. Un ek la rezulti di la milito esis ke Francia perdis granda parto di Nova Francia (nune Québec, Kanada) por Britania, dum ke Hispanian imperio cedis Florida al Britaniani. Quankam vinkoza, Britania spensis multa por mantenar la milito.

  • 1751 - L'Enciclopédie publikigesas unesmafoye.
Ruini di Lisboa pos la ter-tremo e fairo.
  • 1ma di novembro 1755 - Violenta ter-tremo produktas ondego e sequante fairo qua destruktas Lisboa preske komplete. On kalkulas de 60.000 til 100.000 la nombro di morti - di qui cirkume 90.000 en Lisboa, 10.000 en Maroko e cirkume 1.000 en Hispania -, e ke l'intenseso dil ter-tremo esis 9 che la skalo di Richter. La ter-tremo duris dum 3.5 til 6 minuti, ed apertis granda trui en la sulo. Pose l'aquo retromarchis, e la restaji de anciena naufraji povis videsar. Cirkume 40 minuti pose, venis tri ondegi alta de 6 til 20 metri, qui destruktis la portuo. La chefa ministro di Portugal, markezo de Pombal, imperas la rikonstrukturo di Lisboa segun plano por preventar incendii e posibligar la rapida fugo dil habitantaro vers alta regioni del urbo se eventabus altra ter-tremo.
  • 9ma di marto 1776 - Adam Smith publikigas La Richeso di la Nacioni, konsiderata l'unesma moderna libro pri ekonomiko.
Preno di Bastille, ye la 14ma di julio 1789.
  • 1776 - Milito pri nedependo komencas en nordal Amerika. Unionita Stati di Amerika (Usa) naskas, ma Unionita Rejio komencas milito kontre lua ex-kolonii. En 1783 pos populala preso, Britaniana Parlamento decidas agnoskar la nedependo.
  • Aborijeni dreseskas eskapinta kavali e lernas quale kavalkar por chasar bizoni.