Jump to content

Abagatan a Korea

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

Nagsasabtan: 36°N 128°E / 36°N 128°E / 36; 128

Republika ti Korea
  • 대한민국 (Koreano)
  • Daehan Minguk
Naipatengnga a taegeuk itimaysa a puraw a rektanggulo a mangiraman kadagiti uppat a nangisit a trigramo
Wagayway
Naipatengnga a taegeuk itimaysa a hibiscus syriacus a napalikmutan babaen dagiti lima a naestilo a petalo ken maysa a ribbon
Kayarigan
Napili a pagsasao: 
"홍익인간" (de facto)
"Hongik Ingan"
"Pagimbagan a nasekkeg ti nagtagitaoan a lubong"[1]
Nailian a kanta: 
"애국가"
"Aegukga"
"Ti Patriotiko a Kanta"
Nailian a selio
"국새"

Daga a tinengngel babaen ti Abagtan a Korea ket naipakita iti nangisit a berde; daga a tinunton ngem saan a tinengngel ket naipakita iti napusasaw a berde
Daga a tinengngel babaen ti Abagtan a Korea ket naipakita iti nangisit a berde; daga a tinunton ngem saan a tinengngel ket naipakita iti napusasaw a berde
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad
Seoul
37°33′N 126°58′E / 37.550°N 126.967°E / 37.550; 126.967
Opisial a sasaoKoreaon (Pyojuneo)
Pagsasao a Senias ti Korea[2]
Opisial a sinuratanKoreano
Grupgrupo ti etniko
(2019)[3]
  • 95.1% Koreano
  • 4.9% saan a Koreano
Relihion
(2015)[4][5]
Nagan dagiti umili
  • Abagatan a Koreano
  • Koreano
GobiernoUnitario a presidensial
a batay-linteg a republika
• Presidente
Moon Jae-in
• Kangrunaan a Ministro
Kim Boo-kyum
• Tgabitla ti Nailian nga Asemblia
Park Byeong-seug
• Mangipangulo ti Hustisia
Kim Myeong-soo
• Presidente ti Korte ti Batay-linteg
Yoo Nam-seok
LehislaturaNailian nga Asemblia
Pakasaritaan ti pannakapundar
c. maika-7 a siglo BCE
• Deklarasion ti wayawaya
1 Marso 1919
• Probisional a Gobierno
11 Abril 1919
• Wayawaya manipud iti Hapon
15 Agosto 1945
• Administrasion ti EU iti Korea iti abagatan ti maika-38 a paralelo
8 Septiembre 1945
• Nabangon ti Republika ti Korea
15 Agosto 1948
• Agdama a batay-linteg
25 Pebrero 1988
• Naawat iti UN
17 Septiembre 1991
Kalawa
• Dagup
100,363 km2 (38,750 sq mi) (Maika-107)
• Danum (%)
0.3 (301 km2 / 116 mi2)
Populasion
• Karkulo idi 2019
Neutral increase 51,709,098[6] (Maika-27)
• Densidad
507/km2 (1,313.1/sq mi) (Maika-13)
GDP (PPP)Karkulo idi 2020
• Dagup
decrease $2.293 trilion[7] (Maika-14)
• Tunggal maysa a tao
decrease $44,292[7] (Maika-24)
GDP (nominal)Karkulo idi 2020
• Dagup
decrease $1.586 trilion[7] (Maika-10)
• Tunggal maysa a tao
decrease $30,644[7] (Maika-26)
Gini (2018)positive decrease 34.5[8]
kalalainganna
HDI (2019)increase 0.916[9]
nangato unay · Maika-23
KuartaWon ti Republika ti Korea (₩) (KRW)
Sona ti orasUTC+9 (Pagalagadan nga Oras ti Korea)
Pormat ti petsa
  • tttt년 m월 d일
  • tttt. m. d. (CE)
Pagmanehuankanawan
Kodigo ti panagtawag+82
TLD ti internet
Sinaruno
Mikalima a Republika ti Korea

Ti Abagatan a Korea (Maipanggep iti daytoy nga unidenggen ), opisial a ti Republika ti Korea (Koreano: Daehan Minguk Maipanggep iti daytoy nga unidenggen), ket maysa a naturay nga estado idiay akin-abagatan a paset iti Koreano a Peninsula.[10] Naipalawag daytoy iti maysa a resolusion ti U.N. idi 1948 a kas daytoy laeng ti nalintegan a gobierno idiay Korea. Ti nagan a "Korea" is ket naala manipud iti Goryeo, maysa a dinastia a nagturay kadagti Tengnga a Panawen.

Dagiti kaarrubana ket ti Tsina iti laud, ti Hapon iti daya, ti Amianan a Korea iti amianan, ken ti Baybay Daya a Tsina iti abagatan. Ti Abagatan a Korea ket naisadag iti natemplado a sona ti amianan nga daytoy ket addan ti kaaduan kabanbantayan a dagdaga. Naksakup daytoy ti dagup a kalawa a 99,392 kuadrado kilometro[11] ken addaan iti populasion ti agarup a 51 a riwriw. Ti kapitoliona ken kadakkelan a siudad ket ti siudad ti Seoul, nga addaan iti populasion iti 10 a riwriw.

Ti arkeolohia ket mangipakpakita a ti Peninsula ti Korea ket sinakup idi babaen ti Akin-baba a Paleolitiko a paset ti panawen (2.6 Ma–300 Ka).[12][13] Ti pakasaritaan ti Korea ket mangrugi ti pannakapundar ti Gojoseon idi 2333 SK babaen ti naipakasaritaan a Dan-gun. Kalpasan ti panagkaykaysa ti Tallo a Pagpagarian ti Korea babaen ni Silla AD 668, ti Korea ket tinurayan idi babaen ti Dinastia a Goryeo (918–1392) ken Dinastia a Joseon (1392–1910). Daytoy ket insilpo babaen ti Imperio ti Hapon isi 1910. Idi patingga ti Maikadua a Gubat ti Sangalubongan, ti Korea ket nabingbingay idi kadagiti sona a panagsakup ti Sobiet ken Estados Unidos. Ti maysa a panagbubutos ket natengngel idti sona ti Estados Unidos idi 1948 a nakaiturongan ti pannakapartuat ti Republika ti Korea. Uray no ti Nagkaykaysa a Pagpagilian ket nangipasa iti resolusion a nangirangang a ti Republika laeng ti nainkalintegan a gobierno idiay Korea, dagiti Sobiet ket nangipatakderda iti kasuppiat a gobierno idiay Amianan.

Nangrugi ti Gubat ti Koreano idi 1950 idi rinaut ti Abagatan dagiti puersa manipud iti Amianan. Nagpaut ti gubat iti tallo a tawen ken nairaman ti Estados Unidos, Tsina, ti Kappon ti Sobiet, ken dagiti dadduma pay a pagpagilian. Ti pagbeddengan a nagbaetan kadagitoy dua a pagilian ket agtultuloy a kas ti kakaruan a napasammakedan iti lubong. Kadagiti dekada a simmaruno, ti ekonomia ti Abagatan a Korea ket dimmakkel unay ken ti pagilian ket nabaliwan iti maysa a nangruna nga ekonomia.[14] Ti sibilian a gobierno ket sinukatanna ti militar a turay idi 1987. Iti agdama, ti Abagatan a Korea ket addaan iti nainget a linteg ti panagtengngel ti paltog a mairanggo kadagiti pagilian nga addaan iti kabassitan a bilang dagiti armas iti tungngal maysa a tao.

Ti Abagatan a Korea ket maysa a presidensial a republika a mangbukel kadagiti 17 nga administratibo a pannakabingbingay ken maysa daytoy a narang-ay a pagilian nga addaan iti nangato unay nga alagaden ti panagbiag. Daytoy ti maikapat a kadakkelan nga ekonomia ti Asia ken ti maika-15 (nominal) wenno Maika-12 (Pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang) a kadakkelan nga ekonomia iti lubong.[15] Ti ekonomia ket pinaadar kadagiti panagiluas, nga adda dagiti pannakaipatenga ti panagpataud kadagiti elektronika, dagiti lugan, dagiti panagaramid ti barko, makina, dagiti petrokimiko ken robotika. Ti Abgatan a Korea ket kameng ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, WTO, ken OECD, ken ti nangpundar a kameng ti APEC ken ti Pantok ti Daya nga Asia.

Ti nagan a Korea ket nagtaud manipud iti Goryeo, a mangibagbaga ti taga-ugma a pagarian ti Goguryeo, ti immuna a dinastia ti Korea a binisita babaen dagiti agtagtagilako a Persiano a nangibagbaga iti daytoy iti Koryŏ (Goryeo; 고려) a kas Korea.[16] Ti termino a Koryŏ ket kaaduan pay a nausar tapno mangibaga ti Goguryeo, a bukod a nanginagan kaniana iti Koryŏ idia maika-5 a siglo. Uray ti kaadda dagiti panangiletra iti Corea ken Korea kadagiti pablaak ti maika-19 a siglo, adda met dagiti Koreano a namatmati a ti Imperio ti Hapon, iti dayta a panawen ti panagsakup ti Hapon, ket nangigagara ti naiyalagad a panangiletra iti Korea, a mangaramid ti Hapon nga umuna nga alpabetiko nga agparang.[17]

Babaen ti turay ti Hapon, ti "Joseon" ket nagbalin nga opisial a nagan para iti intero a teritorio, ngem saan daytoy a unibersal nga inaw-awat. Idi las-ud ti daytoy a panawen, adda met dagiti nadumaduma a grupo a nakilaban para iti pannakawayawaya, ti kadayegan ket ti Daehan Minguk Imsi Jeongbu.

Kalpasan ti panagsuko ti Hapon, idi 1945, ti Republika ti Korea (Daehan Minguk) ket naampon idi a kas ti nalinteg a nagan para iti baro a pagilian. Gapu ta ti gobierno ket tinengngelna laeng ti akin-abagatan a paset ti pagilian ti Koreano a Peninsula, naaramid idi ti inpormal a termino ti Abagatan a Korea , ken nagbalbalin daytoy a kadawyan iti Akinlaud a Lubong. Nupay kasta, dagiti Koreano ket agtultuloyda a a mangibagbaga ti masa ti daga wenno ti intero a peninsula a kas laeng ti Hanguk (Korea) wenno Namhan (Abagatan a Korea).

Dgaiti nota

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ 19.7% ket Protestante, 7.9% ket Katoliko

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Cozmiuc, Cornelia (2010). "A New Way of Seeing Country Social Responsibility" (PDF). Argumentum (iti Ingles). 10 (2): 6. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 25 Septiembre 2013. Naala idi 16 Enero 2014.
  2. ^ [시행 2016.8.4.] [법률 제13978호, 2016.2.3., 제정] [Enforcement 2016.8.4. Law No. 13978, enacted on February 3, 2016] (iti Koreano). 2016. Naala idi 26 Hulio 2017.
  3. ^ "Foreign Population in Korea Tops 2.5 Million / Gugnae geoju oegug-in ingu 250 manmyeong dolpahaessda". The Korea Times (iti Ingles ken Koreano). 24 Pebrero 2020.
  4. ^ Kim, Han-soo 김한수; Shon, Jin-seok 손진석 (20 Disiembre 2016). "Sinja su, gaesingyo 1 wi… "jong-gyo eobsda" 56%" 신자 수, 개신교 1위… "종교 없다" 56%. Chosun Ilbo (iti Koreano). Naala idi 2 Hulio 2017.
  5. ^ Quinn, Joseph Peter (2019). "South Korea". Iti Demy, Timothy J.; Shaw, Jeffrey M. (dagiti ed.). Religion and Contemporary Politics: A Global Encyclopedia (iti Ingles). ABC-CLIO. p. 365. ISBN 978-1-4408-3933-7.
  6. ^ "Kosis 100 dae jipyo" Kosis 100대 지표 (iti Koreano).
  7. ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". World Economic Outlook Database (iti Ingles). International Monetary Fund. Naala idi 14 Oktubre 2020.
  8. ^ "Income Inequality". OECD Data (iti Ingles). Organisation for Economic Co-operation and Development. Naala idi 17 Hulio 2021.
  9. ^ United Nations Development Programme (2020). Human Development Report 2020 (PDF) (Reporta) (iti Ingles). ISBN 978-92-1-005516-1. Naala idi 15 Disiembre 2020.
  10. ^ CIA World Factbook
  11. ^ "Korea's Geography" [Ti Heograpia ti Korea]. Asianinfo.org (iti Ingles). 1 Pebrero 2010. Naala idi 13 Hulio 2010.
  12. ^ "Gallery of Korea" (Press release) (iti Ingles). Royal Ontario Museum. 12 Disiembre 2005. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-01-08. Naala idi Abril 25, 2010.
  13. ^ "Prehistoric Korea" [Prehistoriko a Korea]. Office of the Prime Minister [Opisina ti Primo Ministro] (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-03-02.
  14. ^ "South Korea: Economic and Social Developments" [Abagatan a Korea: Ekonomiko ken dagiti Sosial a Panmagrang-ay]. Encyclopædia Britannica (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-08-12. Naala idi Pebrero 18, 2010.
  15. ^ "Report for Selected Countries and Subjects" [Reporta para kadagiti Napili a Pagilian ken Suheto]. International Monetary Fund [Internasional a Pundo ti Panguartaan] (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-04-30.
  16. ^ Yunn, Seung-Yong (1996). "Muslims Earlier Contact with Korea" [Dagiti Nasapa a Pannakaiyasideg dagiti Muslim iti Korea]. Religious Culture In Korea [Relihioso a Kultura ti Korea] (iti Ingles). Hollym International. p. 99.
  17. ^ Demick, Barbara (18 Septiembre 2003). "Breaking the Occupation Spell: Some Koreans See Putdown in Letter Change in Name". Boston.com (iti Ingles). Naala idi 2 Septiembre 2013.

Adu pay a mabasbasa

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]