Sąd pyta TSUE o zabezpieczenia pozwów z Getin Bankiem. Chodzi o zawieszenie rat

Sędzia Piotr Bednarczyk zapytał TSUE, czy polskie przepisy są zgodne z unijnymi, a w konsekwencji, kto ma racje w sprawie, w której kredytobiorcę reprezentuje kancelaria radcy prawnego Wojciecha Bochenka. W tej sprawie kredytobiorcy spłacili już kapitał, czyli kwotę, którą bank im pożyczył. Gdyby sąd orzekł nieważność umowy, nie odzyskaliby tzw. nadpłaty, bo nie ma jak wyegzekwować wyroku od banku w restrukturyzacji. Dlatego wnieśli o wniosek o zabezpieczenie w postaci zawieszenia obowiązku spłaty rat na czas postępowania sądowego.

WIĘCEJ INFORMACJI PRAWNYCH W NOWEJ SEKCJI BUSINESS INSIDER POLSKA — PRAWO

O co zapytał warszawski sąd w sprawie przeciwko Getin Bankowi

Sąd Okręgowy w Warszawie nie rozstrzygnął sprawy. W postanowieniu z 26 października 2022 r. (sygn. XXVIII C 4020/21 ) zapytał TSUE, czy polskie przepisy, które uniemożliwiają ustanowienie zabezpieczenia, są sprzeczne z dyrektywą, która ma chronić konsumentów oraz dyrektywą wprowadzającą procedurę resolution, czyli przymusową restrukturyzację banków. A dokładnie sąd zapytał:

Czy art. 6 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w świetle zasady skuteczności i proporcjonalności, jak również art. art. 34 ust. 1 lit b i lit. g oraz 70 ust. 1 i 4 dyrektywy nr 2014/59/UE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom prawa krajowego, zgodnie z którymi względem banku, wobec którego wszczęto przymusową restrukturyzację, niedopuszczalne jest uwzględnienie wniosku konsumenta o zarządzenie przez sąd środka tymczasowego (zabezpieczenia powództwa) polegającego na zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego obowiązku spłaty rat kapitałowo-odsetkowych wynikającego z umowy kredytu, która prawdopodobnie zostanie uznana przez sąd za nieważną na skutek usunięcia z niej nieuczciwych warunków umownych — tylko z tej przyczyny, że bank tej objęty został przymusową restrukturyzacją?

Ważne jest zatem, że sąd odniósł polskie przepisy nie tylko do dyrektywy chroniącej konsumentów, ale też ustanawiającej przymusową restrukturyzację banków.

— To pierwszy i bardzo ważny krok do wyjaśnienia tej trudnej kwestii — podkreśla mec. Bochenek. – Odpowiedź udzielona przez TSUE będzie ważna nie tylko dla kredytobiorców, których reprezentujemy, ale wszystkich klientów Getin Banku oraz samej procedury przymusowej restrukturyzacji. Jego zdaniem przepisy ustawy o BFG są sprzeczne z dyrektywą 93/13.

Inaczej uważa Paweł Litwiński, radca prawny, partner w kancelarii Lawspective Litwiński Valirakis, która reprezentuje banki, w tym Getin Noble Bank, ale nie w omawianej sprawie. — W celach postępowania restrukturyzacyjnego brak jest wpisanej szczególnej ochrony konsumentów wynikającej z dyrektywy 93/13. Nie można więc mówić o sprzeczności ustawy o BFG z celami dyrektywy 93/13 — dodaje. Skąd ten spór?

Co mówią polskie przepisy

Zgodnie z art. 135 ust. 4 ustawy o BFG w czasie trwania przymusowej restrukturyzacji, a Getin Noble Bank jest w niej od 30 września, niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego. Zdaniem mec. Bochenka przepis ten należy odczytywać łącznie z ustępem 1 art. 135. Ten mówi, że postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlega umorzeniu.

Zobacz też: Rata kredytu niższa o WIBOR. Przełomowe postanowienie sądu

Jak interpretują je prawnicy kredytobiorców

— Niedopuszczalne może być np. zabezpieczenie określonej kwoty pieniężnej na rachunku bankowym podmiotu w restrukturyzacji. Inaczej jest w przypadku zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych w postaci np. stwierdzenia nieważności umowy. Samo roszczenie nie ma charakteru czysto pieniężnego, a jego przesądzenie jedynie potwierdza pewien stan rzeczy. Wstrzymanie płatności rat nie narusza więc ograniczeń narzuconych przez przepisy. Opisany sposób zabezpieczenia nie dotyczy bezpośrednio majątku restrukturyzowanego banku – tłumaczy mec. Bochenek.

Podkreśla jednak, że zbyt restrykcyjna wykładnia przepisów prawa krajowego, na podstawie której istniałby bezwzględny zakaz inicjowania postępowań zabezpieczających wobec banku w przymusowej restrukturyzacji, narusza zasady prawa unijnego, tym dyrektywy 93/13. – Zgodnie z dyrektywą sądy krajowe są obowiązane podejmować wszelkie niezbędne środki, które mają na celu zapewnić ochronę konsumentów przed konsekwencjami stosowania przez przedsiębiorców abuzywnych postanowień umownych – podkreśla mec. Bochenek. Co na to BFG?

Jakie stanowisko prezentuje BFG

BFG nie ma jeszcze informacji o postanowieniu o skierowaniu pytań do TSUE. Filip Dutkowski, rzecznik BFG, podkreśla jednak, że Fundusz działa w granicach i na podstawie ustawy o BFG, która wprowadza do polskiego porządku prawnego unijną dyrektywę o przymusowej restrukturyzacji banków oraz dyrektywę w sprawie systemów gwarancji depozytów. Dyrektywy te wdraża ustawa o BFG. A jak już wcześniej tłumaczył Fundusz art. 135 ust. 1 i ust. 4 ustawy o BFG dotyczy wszystkich zabezpieczeń, w których Getin Noble Bank jest stroną obowiązaną w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego, bez względu na to, na czym miałoby polegać zabezpieczenie w konkretnym przypadku.

Co mówią prawnicy reprezentujący banki

Prawnicy reprezentujący banki wskazują również, że zabezpieczenia polegające na zawieszeniu wymagalności wierzytelności banku o zapłatę rat, jako ograniczające uprawnienia banku są skierowane do majątku podmiotu objętego restrukturyzacją, a nie do majątku kredytobiorców. Podkreślają też, że dyrektywa 93/13 nie nakazuje uprzywilejowania roszczeń konsumentów w stosunku do innych wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, to tym bardziej nie ma podstaw do uprzywilejowanego traktowania roszczeń konsumentów powołujących się na niedozwolone postanowienia w procedurze uporządkowanej restrukturyzacji.

— Przyjęcie, że istnieje potrzeba ustalenia przez TSUE relacji pomiędzy dyrektywą 93/13 dotyczącą niedozwolonych postanowień umownych w umowach konsumenckich a dyrektywą 2014/59 dotyczącą restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji finansowych opierałoby się na założeniu, że konsumenci, którzy zawarli umowy kredytowe zawierające potencjalnie abuzywne postanowienia, są jakąś szczególnie uprzywilejowaną grupą wierzycieli i ich interesy należy przedkładać nad interesami pozostałych wierzycieli. Tak jednak nie jest – mówi Paweł Litwiński. — Brak jest jakichkolwiek norm prawnych o tym stanowiących. Skoro dyrektywa 93/13 nie nakazuje uprzywilejowania roszczeń konsumentów wynikających ze stosowania postanowień abuzywnych wobec podmiotów w upadłości (w stosunku do innych wierzycieli danej kategorii), to tym bardziej nie ma podstaw do uprzywilejowanego traktowania roszczeń konsumentów w procedurze przymusowej restrukturyzacji — tłumaczy mec. Litwiński.

I wskazuje, że przepisy dyrektywy 2014/59 mają zupełnie inny cel niż obrona jednej, wybranej grupy wierzycieli. — Jest to stabilizacja sytuacji prawnej i ochrona majaku podmiotu w restrukturyzacji, co przekłada się na cel nadrzędny, jakim jest ochrona "zbiorowego" interesu wierzycieli podmiotu, któremu brakuje majątku na całościowe zaspokojenie wszystkich wierzycieli. Przepisy te w tym zakresie stanowią lex specialis wobec przepisów mających na celu ochronę konsumentów. Gdyby przyjąć założenie przeciwne, to byłoby to równoznaczne z uprzywilejowaniem tych wierzycieli, którzy po pierwsze są konsumentami, a po drugie wystąpili do sądu celem uzyskania postanowienie o zabezpieczeniu, przed takimi, którzy o zabezpieczenie powództwa nie wnioskowali lub go nie uzyskali — ocenia mec. Litwiński. Jego zdaniem uprawnienia konsumentów mogą być realizowane, ale tylko na ile pozwala na to cel postępowania restrukturyzacyjnego, który staje się wówczas nadrzędny.

Czy polskie przepisy wykraczają poza unijne

Część prawników, w tym sędziów, zastanawia się jednak, czy krajowe przepisy o przymusowej restrukturyzacji nie są szersze niż unijne. I na to też zwraca uwagę w pytaniu sędzia Bednarczyk. Czy to miał na myśli, nie wiadomo, bo ciągle nie ma uzasadnienia. Wspomniany w pytaniu artykuł 70 dyrektywy 2014/59 mówi, że państwa członkowskie zapewniają, by organy do spraw restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadały uprawnienie do ograniczenia zabezpieczonym wierzycielom instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją możliwości egzekucji zabezpieczeń w odniesieniu do wszelkich aktywów, ale z uwzględnieniem wpływu na prawidłowe funkcjonowanie rynków finansowych. O tym, czy polskie przepisy są z nim zgodne, ma zdecydować TSUE.

Mec. Bochenek w omawianej sprawie stoi na stanowisku, że implementacja przepisów dyrektywy 2014/59 nie została dokonana w prawidłowy sposób. — W związku z tym przepis art. 135 ust. 4 ustawy o BFG nie może być interpretowany literalnie, a należy także dokonać jego wykładni celowościowej — kwituje mec. Bochenek.