Wat is dat bijzonder bultige bos tussen Deurze en Rolde?

Henk Smeenge, geboren in Deurze, wil graag weten hoe dit bos is ontstaan, wie heeft het aangelegd? Hij stuurde zijn vraag in naar Zoek het uit!.

Een ritje naar Deurze is zo gemaakt vanaf de redactie in Assen. Nog een klein stukje verder, en dan linksaf de Tumuliboslaan richting Balloo op. Tussen de bomen schijnt de zon op de markante heuvels, we hebben de juiste plek gevonden.

Het bos is niet enorm groot. Ingeklemd tussen aan de ene kant het land van de historische boerderij Kamps en aan de andere kant woonhuizen en weilanden, lijkt het een stukje oude natuur, een sprookjesachtig lapje grond in een modernere omgeving.

De heuvels springen meteen in het oog. Het zijn er ongeveer 35, maar wat onderzoek leert ons dat het er vroeger veel, veel meer zijn geweest. Wel een stuk of 150, zo rond 1833, volgens Harrie Wolters, directeur van het Hunebedcentrum.

Tumuli is een ander woord voor grafheuvels. Dat is dan ook wat de bulten in het landschap zijn. Het gebied van wat we nu het Tumulibos noemen werd in de nieuwe steentijd, bronstijd en ijzertijd gebruikt als laatste rustplaats voor de doden. De overblijfselen die we nu nog het beste kunnen zien stammen uit de ijzertijd.

Toch zijn er niet gewoon lichamen begraven onder de heuvels, wat je misschien op het eerste gezicht zou denken. De overledenen werden ter plaatse verbrand, en de urnen waar de as in werd gedaan werden afgedekt met zand of plaggen, waardoor een heuvel ontstond. Zulke zogenoemde brandheuvels liggen vaak in grote groepen bij elkaar, als een prehistorische begraafplaatsen.

Veel grafheuvels en urnenvelden zijn verdwenen in de middeleeuwen, weet Wolters. "Zij hadden een slechte naam en werden in die tijd in verband gebracht met spoken en hekserij. In de zeventiende eeuw oefenden de grafheuvels juist aantrekkingskracht uit op historici. Johan Picardt voerde hier tussen 1643 en 1648 al archeologische waarnemingen uit. In 1833 lagen er in deze buurt nog een stuk of 150 grafheuvels, waarvan er dus nu nog ongeveer 35 over zijn."

Het grootste deel van de grafheuvels verdween als gevolg van ontginning. In de loop van de jaren werden er steeds stukjes van het bos afgesnoept om er bijvoorbeeld landbouwgrond van te maken. Het terrein dat nog rest werd in 1856 aangekocht door de provincie Drenthe. Het wordt sinds 2001 beheerd door Stichting het Drents Landschap.

Voor een antwoord op de vraag van Henk Smeenge hoe het bos ontstaan is kunnen we de antwoorden vinden in een artikel uit de Drentse Volksalmanak 1998. Uit een artikel door R. Marring blijkt dat het kleine stukje Tumulibos dat er nu nog is, alles is wat er van een vroeger groot en eerbiedwaardig grafveld is overgebleven. In 1848 werd een flink deel van de grond verkocht aan ene meneer Gratama. Hij heeft er in de jaren daarop voor gezorgd dat er een bos werd aangeplant in het gebied, met een voor die tijd karakteristieke stervormige padenstructuur.

Hoewel het bos dus later is aangelegd, stammen de heuvels die nu nog te zien zijn voornamelijk uit de IJzertijd. In Noord-Nederland moet dat ongeveer 600 jaar voor Christus zijn geweest.

In de jaren voordat de familie Gratama het terrein in bezit kreeg, werd er veel gegraven naar schatten in de omgeving. Het was, volgens het artikel uit de Volksalmanak, een ware rage onder de sociale elite in de streek. "In tien jaar tijd is een landschap van heide en grafmonumenten, wat daar tientallen eeuwen praktisch onveranderd heeft gelegen met een waarschijnlijk even oude structuur van wegen en voetpaden, aan een gril ten onder gegaan." De overname door de provincie in 1856 is de reden dat een klein deel van deze voorbije wereld bewaard is gebleven.

De opgravingen die - vooral hobbymatig- werden gedaan door verschillende hooggeplaatste heren uit Assen werden tentoongesteld. Deze tentoonstelling was een dermate groot succes, dat enkele maanden daarna het Provinciaal Museum van Oudheden werd opgericht. Dat was de voorloper van wat we nu het Drents Museum noemen.

Heb jij ook een vraag waar je al tijden mee rondloopt en waar je het antwoord maar niet op kan vinden? Stuur deze dan in!