De stad Groningen begon als Drents dorpje, waar ging het mis?

Gunnar van Eeden uit Assen stuurde deze vraag in naar Zoek het uit!: "Ik heb eens ergens gelezen dat de stad Groningen vroeger onder Drenthe viel. Hoe is dat toen ontstaan en waarom is dat nu niet meer zo?" Reden om eens de provinciegrens over te steken en ons te verdiepen in de geschiedenis van de hoofdstad van onze noorderburen.

De allereerste vermelding die bekend is van Groningen komt uit een giftbrief uit 1040, waarin staat dat de Duitse keizer goederen en rechten aan de Utrechtse kerk schonk. Uit deze brief kan worden afgeleid dat Groningen, onder de naam Villa Cruoninga, deel uitmaakte van het graafschap Drenthe.

Dus in die tijd ligt Groningen in Drenthe. Maar de graaf van Drenthe had in bestuurlijke zin waarschijnlijk geen macht over Groningen. Als koningsgoed was het genoemde hof in ieder geval een 'immuniteit'. Hoewel Groningen toen nog geen stadsrechten had, wordt dit moment wel gezien als begin van de 'stad Groningen'. Uit de brief blijkt namelijk dat Groningen niet onder Drentse jurisdictie valt en dus gezien kan worden als onafhankelijke stad. Op grond daarvan vierde de stad in 1990 het 950-jarig bestaan als stad.

In de twaalfde eeuw ontstaat een tweedeling in Groningen. Een deel wil graag dat alles blijft zoals het is, onder de regie van een stadsheer die is aangesteld door de bisschop. het andere deel, de Stadjers, wil dat Groningen zelfstandig wordt. In de dertiende eeuw bouwen de Stadjers een omwalling om de stad. Ook wordt er gevochten en Groningen trekt zich hierna weinig aan van de bisschop. In de veertiende eeuw krijgt Groningen officieel stadsrechten en wordt het een Hanzestad.

In de vijftiende eeuw is Groningen de grootste stad van Noord-Nederland. Groningen krijgt ook steeds meer gebied en groeit uit tot een stadstaat. Uiteindelijk, in 1594, wordt Groningen onderdeel van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de voorlopers van de Nederlandse provincies.

Zoals gezegd is Drenthe in 1040 een graafschap. Het graafschap Drenthe lijkt sterk op wat nu de provincie Drenthe is, maar Coevorden hoort er niet bij, de Stellingwerven en het Gorecht met daarin Groningen wel. Waarschijnlijk is het graafschap voortgekomen uit de gouw Treanth, waarover sinds 820 geschreven wordt. Het graafschap zelf wordt voor het eerst genoemd in 1025.

In 1046 wordt het graafschap onderdeel van het Sticht Utrecht. Samen met wat later Overijssel zal worden, vormt Drenthe het noordelijk deel van het Sticht, het zogenoemde Oversticht. Het Gorecht, dat een duidelijk Drents karakter heeft, komt op den duur geheel onder invloed van de stad Groningen en wordt dan niet meer tot Drenthe gerekend.

De Stellingwerven scheiden zich in de dertiende eeuw van Drenthe, zij worden dan deel van de heerlijkheid Friesland. Het Oversticht wordt in 1528 gesplitst; de heerlijkheid Overijssel wordt aan de Habsburgse Nederlanden toegevoegd. In 1536 wordt Drenthe ten slotte onderworpen door de Habsburgers na de Slag bij Heiligerlee. Voortaan staat het bekend als landschap Drenthe.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erkent Drenthe niet als volwaardig gewest en beschouwt het als een achtergebleven gebied dat geen vertegenwoordiging in de Staten-Generaal verdient. Bestuurlijk blijft Drenthe wel een zelfstandig gewest. In de Grondwet van 1814 is Drenthe een provincie, vertegenwoordigd in de Staten-Generaal.

Heb je na deze geschiedenisles nog vragen over Drenthe, of wil je iets heel anders weten? Stuur je vraag in naar Zoek het uit! Dat kan hieronder, of, als je meer ruimte nodig hebt, door een mailtje te sturen naar zoekhetuit@rtvdrenthe.nl.