Jakie na przykład?

Niekiedy chodzi o chęć uniezależnienia się od tego, co dzieje się w polskiej polityce. Dobrze widać ten mechanizm w Gruzji, gdzie mamy do czynienia z napiętą sytuacją polityczną, która skłania Gruzinów do wyprowadzania swoich pieniędzy z kraju. Jeszcze do niedawna w Polsce było podobnie.

No i ostatnia kwestia – dostęp do innych instrumentów finansowych. Otwierając rachunki bankowe np. za Oceanem, tzn. w USA czy w Kanadzie, otrzymujemy dostęp do zupełnie innej oferty, która w UE jest niedostępna.

A jeśli chodzi o przedsiębiorców?

Największe obawy dotyczą zablokowania rachunków bankowych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Taka blokada – bez zgody sądu – może potrwać cztery dni, jednak w rzeczywistości większość tych blokad jest wielokrotnie przedłużana. Zdarza się więc, że całkiem niewinne przedsiębiorstwa są po prostu przez dłuższy czas pozbawione środków.

Na mocy unijnej dyrektywy z 2014 r. każdy obywatel Unii ma prawo otworzyć podstawowe konto w innym kraju unijnym. To prawo jest w ogóle przestrzegane?

Ani trochę. Jeśli z dowodem osobistym czy paszportem wejdziemy z ulicy do banku, na przykład podczas wakacji w Hiszpanii czy we Włoszech, i powołując się na tę dyrektywę, zażądamy otwarcia rachunku, raczej zostaniemy odprawieni z kwitkiem. Większość krajów bardzo chroni swój rynek. W szczególności dotyczy to małych państw jak: Belgia czy Holandia. Co jednak nie znaczy, że w tych większych krajach jest łatwo.

Ale ta dyrektywa to obowiązujące prawo, a KE jest akurat niezła, jeśli chodzi o ściganie tych, którzy łamią unijne regulacje. O co więc tutaj chodzi?

Bank nie przyzna wprost, że odmawia założenia konta z powodu tej czy innej narodowości. Oficjalnie w swojej odmowie napisze, że ze względu na jakieś przepisy swojego regulaminu akurat tej osobie takiego konta otworzyć po prostu nie może. Nie musi podawać przyczyny, może zasłonić się tajemnicą. Co ciekawe, bardzo zbliżoną politykę wobec obcokrajowców mają polskie banki.

Z czego to wynika? Czemu banki nie chcą zagranicznych pieniędzy?

Po pierwsze, banki mają problem ze zweryfikowaniem źródeł pochodzenia tych środków. A więc, krótko mówiąc, one się po prostu się tych pieniędzy boją. Po drugie, przyjęcie wielu depozytów oznacza konieczność zmiany polityki finansowej banku. Tymczasem kapitał międzynarodowy jest kapitałem spekulacyjnym. Cudzoziemcy z różnych powodów często nagle wpłacają środki i tak samo nagle je wypłacają. To utrudnia prowadzenie zrównoważonej polityki. Co więcej, banki nierzadko nie rozumieją transakcji międzynarodowych. Systemy ciągle je oflagowują jako ryzykowne.

Czytaj także: Jak przygotować pieniądze na wypadek wojny? Marcin Iwuć: „Nieruchomości nie są wtedy najlepszą klasą aktywów, bo wiele z nich ulega zniszczeniu”

Takie transakcje trafiają potem do konsultanta, który musi od nas wydobyć informacje, o co w nich chodzi. Następnie tenże konsultant musi nasze odpowiedzi przeanalizować. To wszystko zajmuje czas i kosztuje. Postawmy się w roli człowieka odpowiadającego za wynik finansowy banku. Dla niego cudzoziemiec to przede wszystkim dodatkowe koszty i wyższe ryzyko. Dlatego zdecydowana większość banków wymaga jakiegoś związku z krajem, w którym chcemy założyć konto.

Jakiego typu to mogą być związki?

Z tym bywa różnie. Na Malcie potrzebny jest status rezydenta i meldunek, dopiero wtedy ktokolwiek zrobi nam scoring. W Hiszpanii natomiast musimy mieć hiszpański NIP, bank zapyta też o adres korespondencyjny na miejscu. W Niemczech trzeba mieć ubezpieczenie i być zatrudnionym. Czyli z jednej strony mamy piękną ideę w postaci otwartej bankowości dla wszystkich w UE, a z drugiej rzeczywistość, w której na dowód osobisty rachunku za granicą praktycznie nigdzie nie otworzymy.

W których krajach jest stosunkowo najłatwiej?

Są kraje, w których procedura otwarcia rachunku wydaje się o wiele bardziej przyjazna niż gdzie indziej, ale nie wydaje mi się, aby akurat one rozwiązały nasz problem w obecnej sytuacji. Mam tu na myśli Czechy i Słowację. Ważniejszym rozróżnieniem są tak naprawdę poszczególne banki. Są takie, co do których wiadomo, że od razu wydadzą decyzję negatywną. Ale są i takie, w których zdecydowanie warto próbować. Natomiast w żadnym przypadku nie powinniśmy podejmować próby bez odpowiedniego przygotowania. Obowiązuje zasada, że jeżeli raz spotkamy się z odmową w jakimś banku, to za drugim razem w tym samym banku już na pewno nam się nie uda. W systemie będzie wbita negatywna decyzja i nikt już ponownie nie będzie analizować sytuacji.

Jakie dokumenty trzeba przygotować?

Oprócz tych identyfikacyjnych trzeba przygotować dokumenty potwierdzające źródło naszych przychodów. Każdy bank będzie chciał je zobaczyć. Mogą to być np. zeznania podatkowe albo wyniki finansowe przedsiębiorstw. Pamiętajmy, że w większości przypadków dokumenty powinny być przetłumaczone na język narodowy, najlepiej przez tłumacza przysięgłego. Niekiedy muszą być też opatrzone klauzulą apostille, żeby bank miał pewność, że jest to dokument urzędowy.

Gromadząc papiery, powinniśmy mieć w tyle głowy, że my dla takiego banku nie jesteśmy jakimś wymarzonym klientem. Jeśli będzie miał za dużo rzeczy do zweryfikowania, to po prostu nie otworzy nam rachunku. Natomiast przed rozpoczęciem całej operacji, oprócz dokumentów, powinniśmy przede wszystkim przygotować odpowiedź na najważniejsze pytanie, jakie usłyszymy: „czemu akurat wybrałeś nasz kraj i ten bank?”. Musimy tu wykazać te związki, o których rozmawialiśmy.

Zobacz też: „Odradzam hit ostatnich lat, czyli nieruchomości”

A jeśli takich związków nie ma? Czy szczerość może się sprawdzić? Mam tu na myśli podanie prawdziwego uzasadnienia: „wybrałem was, bo macie siedzibę z dala od Rosji”.

To może zadziałać za oceanem. Ale to byłby dopiero punkt wyjścia dla właściwego uzasadnienia, które może brzmieć: „czuję się zagrożony, muszę się gdzieś przenieść, więc rozważam przeprowadzkę do waszego kraju – mam już np. lokalny numer telefonu”. To swoją drogą będzie konieczne w Kanadzie. Tam trzeba się najpierw umówić z konsultantem, a żeby to zrobić, musimy zadzwonić na infolinię. System nie przepuszcza numerów, które nie są kanadyjskie.

Wychodzi na to, że założenie konta w kraju pozaunijnym może być łatwiejsze niż w UE. Niezbyt to intuicyjne.

Fakt, że Polska jest w UE, rzeczywiście nie ma większego znaczenia. W Hiszpanii musimy przygotować mniej więcej taką samą liczbę dokumentów, co w USA. A przy tym są państwa pozaunijne, w których konto bez problemu założymy, nawet wchodząc do banku prosto z ulicy. Tak jest np. w Tajlandii czy Wietnamie. Osobnym pytaniem jest, czy chcemy w tych krajach trzymać swoje oszczędności.

Da się otworzyć gdzieś konto zdalnie, czy zawsze trzeba się stawić osobiście?

Praktycznie we wszystkich bankach w UE musimy pojawić się osobiście. Nieco inaczej było dotychczas w USA i Kanadzie, ale i to się powoli zaczyna zmieniać.

Jeśli nam się już uda założyć konto, czy zagraniczne banki zaoferują nam też inne swoje produkty, jak np. lokaty, kredyty, skrytkę? Czy może to zarezerwowane jest tylko dla klientów private bankingu?

Jeżeli już otwieramy rachunek, to powinniśmy otrzymać dostęp do całego szeregu instrumentów. W pierwszej kolejności będą to produkty, które dają bankowi możliwość zarobku, a więc – oprócz depozytu – może on nam zaproponować obligacje czy dostęp do rachunków maklerskich. Natomiast jeśli chodzi o kredyty albo karty kredytowe, to tutaj zawsze będzie wymagany związek z danym krajem, lokalne dochody i historia.

Przewidział rosyjską inwazję z 2022 r. Dziś mówi, że „porażka Ukrainy jest kwestią czasu”

Co do skrytek bankowych, to jest to w ogóle jeden z największych problemów w bankowości na całym świecie. To produkt, który jest bardzo pożądany i którego jest bardzo mało na rynku. W tej chwili także w Polsce klienci nie mają większych szans na to, żeby wynająć skrytkę bankową. Nawet klienci VIP czekają w kolejce. A skrzynki bywają przecież dziedziczone. Najwyraźniej dla banków jest to produkt nisko marżowy i nie są one specjalne zainteresowane jego rozwojem.

Czy w krajach UE, w razie niewypłacalności banku, zawsze mamy zagwarantowaną wypłatę środków do 100 tys. euro, jak w Polsce?

Co do zasady tak, bo jest to wymóg UE. Natomiast aby pieniądze zostały wypłacone, musi zostać złożony wniosek o bankructwo – bez tego nie można uruchomić środków z funduszu gwarancyjnego. A z tym bywa różnie. Przykład to maltański nadzór, który kilka lat temu zamroził licencję pewnego banku, którego właściciel był oskarżany o pranie pieniędzy i finansowanie terrorystów.

Zamrożenie licencji oznacza koniec operacji bankowych, ale nie jest równoznaczne z wnioskiem o upadłość. Regulator zdecydował się na takie rozwiązanie, bo wiedział, że wniosek o bankructwo i liczne wypłaty dla poszkodowanych mocno odbiją się na kondycji funduszu gwarancyjnego. Tak więc odpowiadając na pana pytanie – zasadniczo w UE te 100 tys. euro mamy zagwarantowane, ale trzeba brać pod uwagę specyfikę niektórych państw.

Czy fintechy mogą być dobrą alternatywą dla kont zagranicznych? Szczególnie jeśli mają licencję bankową.

Nawet bardzo dobrą, choć samo słowo „alternatywa” chyba zamieniłbym na „część składowa portfela”. Bo fintechy nie zastąpią nam jednak całkiem banków. Z drugiej strony Revolut czy Wise dopuszczają transakcje złotówkowe i to jest ich wielka przewaga nad zdecydowaną większością banków zagranicznych. Możemy skorzystać z dobrych przeliczników przy wymianie walut. No a proces otwarcia rachunku jest tu zdecydowanie szybszy i łatwiejszy. Dotyczy to zarówno klientów indywidualnych, jak i firm. Natomiast czy trzymałbym w którejkolwiek z tych instytucji oszczędności mojego życia? No nie.

To prawda, że Revolut ma licencję bankową i teoretycznie depozyty są tam chronione. Ale musimy pamiętać o jednej zasadniczej rzeczy: w fintechach nie ma z kim rozmawiać. Jesteśmy zdani na boty. A nawet jeśli jakimś cudem uda nam się połączyć z żywym człowiekiem, to prawdopodobnie trafimy na kogoś w centrum usług wspólnych w Indiach. Trudno się dowiedzieć od kogoś takiego, dlaczego jakaś transakcja została zamrożona, jakie dokumenty trzeba złożyć, albo jak długo będzie trwało ich rozpatrywanie. A więc rekomenduję założenie rachunku w fintechu, ale obok tradycyjnego rachunku bankowego za granicą, najlepiej za oceanem.

Czemu akurat tam?

Biorę pod uwagę najczarniejszy scenariusz. To jest czyste gdybanie, ale wydaje mi się, że atak na jedno z państw UE będzie równoznaczny także z problemami w systemach bankowych innych państw europejskich. To jest w końcu system naczyń połączonych. Więc ja bym tu jednak rekomendował dywersyfikację geograficzną. Ona jest także wskazana z punktu widzenia inwestycyjnego. Dzięki niej zyskujemy dostęp do wysoko oprocentowanych obligacji kanadyjskich czy amerykańskich i możemy generować wyższe stopy zwrotu. Natomiast w tym samym czasie na bieżąco płynność mogą nam zapewniać polskie rachunki bankowe i fintechy.

Jakie są największe pułapki, w jakie można wpaść, zakładając konto za granicą?

To mogą być np. problemy z fiskusem. Na przykład w Hiszpanii czy Włoszech system fiskalny jest o wiele bardziej opresyjny niż w Polsce. Jest bardzo dużo niekorzystnych interpretacji, przez które fiskus może np. chcieć opodatkować wszystkie środki, które wpływają na nasz rachunek – nawet jeśli są to wpływy z naszego prywatnego rachunku w innym kraju, np. w Polsce. Inna kwestia to ryzyka kursowe. Wydaje się oczywiste, że konto w euro to konto w euro i nie należy przelewać się na nie środków w złotych. Ale zdziwiłby się pan, jak często Polacy coś takiego robią.

I dotyczy to nawet osób, które prowadzą biznes i – wydawałoby się – znają się na rzeczy. Pewne problemy mogą być również związane z koniecznością ujawnienia źródeł pochodzenia naszych środków. I nie mówię tu o tym, że ktoś może mieć pieniądze z nielegalnego źródła. Chodzi o to, że musimy zadbać, aby nasze wytłumaczenie było zrozumiałe. Na przykład, dla kogoś z innego kraju, kto nie porusza się w naszych realiach biznesowych i nie zna się na naszych podatkach, jednoosobowa działalność gospodarcza może jawić się jako czysta egzotyka.