Brudne rzeki — czysty zysk (z ich oczyszczania)

Powodem, dla którego firma rozwijająca technologię oczyszczania wód ulokowała się akurat tutaj nie jest jednak bliskość mazurskich jezior. Jak mówi Grzegorz Brenk, prezes i założyciel APRS (od „Advanced Phosphorus Removal Solutions”), decyzja wynikała z faktu, że na tzw. ścianie wschodniej łatwo było o dotacje unijne na rozwój innowacyjnego biznesu. To dla nich przywędrował tu z Poznania, gdzie wcześniej pracował dla firmy Mikronatura Środowisko zajmującej się oczyszczaniem wód stojących. Na koncie ma m.in. oczyszczenie Stawów Milickich na Dolnym Śląsku. Obie firmy utrzymują dobre relacje. Kiedy Brenk potrzebował kapitału na rozruch APRS jej udziałowcem została Mikronautora, której współzałożyciel Tomasz Woszczyk został szefem rady nadzorczej. Firmy niejako podzieliły między siebie rodzący się rynek oczyszczania wód: Mikronatura wzięła na siebie wody stojące, a APRS – rzeki.

Czytaj też: Krzysztof Jabłoński płakał, jak sprzedawał firmę Niemcom. „To był ogromny błąd”. Dziś rozwija start-up z żoną, prezenterką Izabelą Janachowską

W przeszłości założyciele obu firm przez lata pracowali dla korporacji zajmującej się sprzedażą reklam wielkopowierzchniowych. Rozwijali jej działalność na rynkach w Japonii, państwach Bałtyckich, Ukrainie, Rosji i Białorusi. Brenk wspomina, że głównie chodziło o reklamy piwa i papierosów, a praca — choć dobrze płatna — coraz mniej współgrała z jego ambicjami. Dlatego na początku lat dwutysięcznych założył własną agencję marketingową, której pozostaje członkiem zarządu (prezesem jest Woszczyk).

— Ile razy można mówić, że piwo jest dobre i puszczać oko, że jest bezalkoholowe, a papierosy to naprawdę nie szkodzą? — pyta retorycznie Brenk, który będąc już po pięćdziesiątce poczuł, że chciałby, aby jego działalność w jakimś stopniu zmieniała świat na lepsze. W końcu zwrócił się ku biznesowi ekologicznemu.

Kiedy w 2016 r. założył APRS, a w 2018 r. powstało Centrum Badawczo-Rozwojowe spółki w Nielbarku, Brenk zbliżał się do sześćdziesiątki. Większość jego pracowników wydaje się młodsza przynajmniej o połowę, ale w firmie nie widać związanego z różnicą wieku dystansu. Relacje wydają się być koleżeńskie, a sam Brenk z entuzjazmem opowiada o wypracowywanych rozwiązaniach i pomysłach na ich komercjalizację.

Katastrofa na Odrze to dopiero początek. APRS ma pomysł, jak zapobiec powtórce — i sposób na złote algi

Trzon biznesu APRS stanowią mikrokapsułki. Specjalną maszynę do ich wytwarzania Grzegorz Brenk sprowadził z Niemiec, ale takich jak te z Nielbarku podobno na świecie nie wytwarza jeszcze nikt. Mikrokapsułki z biokompozytu na bazie alginianów stosowane są m.in. do oczyszczania wód stojących. „Zużyte” można wykorzystać m.in. jako nawozy do uprawy roślin niejadalnych. Tę właściwość biokompozytu potwierdziła w swoich badaniach prof. Hanna Siwek z Katedry Bioinżynierii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.

Czytaj też: Zaczynał od mobilnej myjni samochodowej. Dziś komercjalizuje swoją technologię za rekordową kwotę

Do oczyszczania rzek APRS wykorzystuje tzw. BioKer, czyli filtr biologiczny powstały na bazie rozdrobnionego kalcytu. Wiąże on znajdujące się w wodzie fosforany, które sprzyjają zakwitaniu złotych alg – to one doprowadziły do katastrofy ekologicznej na Odrze latem 2022 r., a przyczyną ich rozkwitu najprawdopodobniej były ścieki z kopalń. Osób bezpośrednio odpowiedzialnych za zatrucie rzeki nie wskazano. A czy rozwiązanie APRS mogłoby uchronić przed powtórką katastrofy? To jedno z pierwszych pytań, jakie zadaję Brenkowi podczas wizyty w siedzibie firmy.

– W przypadku Odry, co potwierdzają badania naukowców z kilku uniwersytetów, z którymi współpracujemy, problem jest wieloaspektowy. Nie ma więc jednego rozwiązania na taką ilość soli, jaka jest odprowadzana do rzeki, dlatego zacząć należy przede wszystkim od ograniczenia zrzutu wód kopalnianych. Poza tym wielkich rzek się nie oczyszcza. My możemy włączyć się i pomóc ograniczać ryzyko powstawania takich strasznych katastrof poprzez usuwanie fosforanów i azotanów z mniejszych dopływów wielkich rzek oraz ze zlewni rolniczych – wyjaśnia Brenk.

Filtry na rzekach. Jak działa BioKer?

Najogólniej rzecz ujmując: filtry wypełnione BioKerem ustawia się w poprzek biegu rzeki i połamany kalcyt wiąże do 90 proc. fosforanów z przepływającej przez nie wody.

Autorami wniosku patentowego są prof. Maciej Zalewski, polski pionier ekohydrologii i wieloletni dyrektor Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk w Łodzi, który wpadł na pomysł, oraz jego niegdysiejszy doktorant Paweł Jarosiewicz, któremu powierzył jego dopracowanie. Jarosiewicz w 2018 r. otrzymał za to złoty medal na targach wynalazczości w Paryżu.

Czym BioKer różni się od dostępnych na rynku metod oczyszczania wód? Dr Jarosiewicz wyjaśnia, że do tej pory zbiorniki wodne oczyszczano na dwa sposoby. Pierwszy to bargowanie, czyli mechaniczne wydobywanie zanieczyszczeń z dna jeziora (np. za pomocą koparki). Drugi sposób polega zaś na wrzucaniu do wody tzw. koagulantów PIX i PAX.

– To bardzo silna chemia, tony żelaza i glinu, które nagle trafiają do ekosystemu. Na domiar złego nikt tego z jeziora nie wyciąga, a po paru latach przydenna warstwa ochronna może ulegać degradacji, przez co zanieczyszczenia znowu się uwalniają – mówi dr Jarosiewicz. – Oczywiście nie można powiedzieć, że jakiś sposób jest bezwzględnie lepszy od innego. W ekohydrologii jest tak jak w medycynie: wszystko zależy od pacjenta, czyli od tego, z jakim ekosystemem mamy do czynienia.

Czytaj też: 25 Polek, które walczą o lepsze jutro. Lista „Forbes Women”

Jak się czyści stawy w Polsce? „To tak jakby leczyć alkoholika, co rano dolewając mu setkę wódki”

Nieudaną próbę oczyszczenia zbiornika za pomocą koagulantów przeprowadzono w latach 2009–2010 na jeziorze Jelonek w Gnieźnie. Koszt wynosił prawie pół miliona euro (z czego ponad 200 tys. to unijne dofinansowanie), a po czterech latach na jeziorze doszło do katastrofy ekologicznej. Potem do akcji wkroczył APRS jako podwykonawca wspomnianej „siostrzanej” firmy Mikronatura i Środowisko. Logika leżąca u podstaw zastosowanego rozwiązania była prosta, choć w praktyce rewolucyjna: przed oczyszczaniem jeziora – oczyścić dopływającą do niego rzekę.

– Profesor Zalewski wybił nam z głowy absurdalne podejście do tematu, które jednak było powszechne. W całej Polsce i w Europie zaczęto rekultywować jeziora, bez uprzedniego oczyszczenia dopływających do nich rzek. To tak jakby leczyć alkoholika, co rano dolewając mu setkę wódki – mówi Brenk.

W polskich rzekach płyną miliony. Inwestycje unijne i samorządowe

Potem BioKer zastosowano w czasie renaturyzacji rzeki Mlecznej w Radomiu. Zarówno tam, jak i w Gnieźnie prace osobiście nadzorował i prowadził prof. Zalewski w towarzystwie grupy naukowców. Każde dopasowanie filtra do cieku wodnego wymaga osobistego zaangażowania specjalistów. Ten problem mają pomóc rozwiązać naukowcy ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

– Obecnie za każdym razem musimy przygotowywać grube tomiska z pomiarami, przepływami i natężeniem. Ale projektanci chcą uproszczeń, na zasadzie: mam ciek o szerokości trzech metrów, który niesie 8 albo 12 litrów wody na sekundę, co średnio oznacza przepływ tylu i tylu miligramów fosforanów. I jakiej grubości zastosować wtedy filtr? – mówi Grzegorz Brenk.

Czytaj też: Najbogatsi Polacy inwestują miliardy w ekologiczne biznesy. Zarabiają na tym jeszcze więcej

Aktualnie naukowcy z SGGW przygotowują specjalny „kalkulator” do takich obliczeń, mają sztuczną rzekę, przez którą będą przepuszczać różne natężenia fosforanów z różną prędkością. To powinno pomóc upowszechnić rozwiązanie APRS, bo na horyzoncie są już ponoć zamówienia dla miast holenderskich.

Brenk liczy również na polskie samorządy, które na rekultywację rzek mogłyby starać się o pieniądze unijne. Potencjał do rozwoju wydaje się duży, ponieważ według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w 2022 roku tylko 10 proc. polskich rzek można było uznać za czyste.

Dalsza część tekstu pod materiałem wideo.

Skąd Grzegorz Brenk czerpie zyski? Mikrokapsułki i trzy przemysłowe „nogi” APRS

Flagowy projekt APRS dopiero raczkuje na rynku, ale firma już notuje zyski w 2021 r. 1 mln zł (przy przychodach ponad 3 mln zł), w 2022 r. – 0,76 mln zł (2 mln przychodu), a w roku 2023 – 2,6 mln zł zysku (przy prawie 7 mln zł przychodu).

– Mamy zlecenia np. od przemysłu stolarskiego, gdzie producenci potrzebują farb, które po nałożeniu na drewno nie wchłaniają określonych mikroorganizmów, dzięki czemu na powierzchni mebli nie osiada brud – wyjaśnia Grzegorz Brenk.

Zyski i wpływy z dotacji – od 2016 roku do końca 2023 roku to już blisko 37 mln zł – inwestuje głównie w rozwój opatentowanych technologii oczyszczania wód. Ale kwestią miesięcy ma być uruchomienie „drugiej biznesowej nogi”, czyli usług kapsułkowania dla branży kosmetycznej.

Czytaj też: Biznes „od kobiety dla kobiety”. Polska marka obecna jest już w 16 krajach

Współpracą z APRS-em ma być już zainteresowanych kilku dużych krajowych producentów kosmetyków. Kapsułki mają zapewniać lepsze wchłanianie substancji odżywczych przez skórę. Brenk nie planuje uruchamiania własnej linii kosmetyków: – Zostawiamy sprzedaż tym, którzy się na tej branży znają.

Trzecią planowaną nogą, na której ma stać APRS, ma być współpraca z przemysłem spożywczym. Mikrokapsułki mają umożliwiać dodawanie do wytwarzanej żywności witamin, minerałów i substancji probiotycznych.

Prof. Maciej Zalewski: rzeki w Polsce mogą być czyste, ale to wymaga przemyślanych działań

Firma kupiła też licencje na modułową organiczną płytę obornikową dla gospodarstw rolnych. Na przeszkodzie komercjalizacji tej technologii stoi jednak aktualny stan prawny, bo według obecnych przepisów w gospodarstwach wolno instalować tego rodzaju płyty pod warunkiem, że są wykonane z materiałów nieprzepuszczalnych. Natomiast płyta APRS miałaby ze spływającej z obornika cieczy odfiltrowywać azotany, zapobiegając ich przedostawaniu się do wód gruntowych, i przepuszczać oczyszczoną wodę.

Organiczna płyta denna, podobnie jak BioKer, jest wynalazkiem naukowców z Uniwersytetu Łódzkiego. Projektem kierowała dr Agnieszka Bednarek, wykorzystując podstawy teoretyczne ekohydrologii, które opracował wspomniany już profesor Maciej Zalewski. Naukowiec zapewnia, że oczyszczenie polskich rzek to zadanie na lata, ale wykonalne. Wymaga przemyślanych działań i użycia różnych rozwiązań: od zastosowania BioKeru w dorzeczach, poprzez wprowadzenie organicznych płyt dennych, aż po tzw. bariery denitryfikacyjne, oczyszczające wody powierzchniowe, jakie spływają do rzek z pól. Licencję na to ostatnie rozwiązanie — również opracowane przez łódzkich hydrologów — kupiła bliska APRS-owi firma Mikronatura i Środowisko.

Czytaj też: Rachunek ekologiczny — czyli jak zarabiać na graniu w zielone? Rozmowa z ekspertką od finansowania eko-projektów

— Moja naukowa wychowanka, prof. Katarzyna Izydorczyk, wykazała na przykładzie dorzecza Pilicy, że barier denitryfikacyjnych nie musimy robić na całych długościach rzek. W wielu miejscach ich funkcję wciąż spełnia natura, - przybrzeżne strefy roślinne, systemy korzeniowe itd. Okazuje się więc, że w dorzeczu tej rzeki tylko maksymalnie kilkanaście procent cieków wodnych musi być dodatkowo zabezpieczone. To nie są więc jakieś niewyobrażalne pieniądze. Tym co przede wszystkim musi się stać jest zmiana polityki w stosunku do rzek — mówi prof. Zalewski.

Prezes Brenk nawiązał z profesorem Zalewskim kontakt przy okazji jednej z hydrologicznych konferencji. Potem było jeszcze kilka spotkań, zanim doszło do współpracy. Oprócz UŁ, APRS współpracuje z naukowcami z PAN, Zachodniopo- morskiego Uniwersytetu Technicznego i Uniwersytetu Gdańskiego.

– Polscy naukowcy mają fajne pomysły, ale w głowie, a po ich spisaniu i publikacji prac wkładają je do szuflady. I koniec. Nikt tego nie komercjalizuje. My próbujemy powyciągać ich rozwiązania z tych szuflad – kwituje Grzegorz Brenk.

Podsumowanie

Grzegorz Brenk porzucił pracę w reklamie i wybrał biznes ekologiczny. Założony przez niego APRS inwestuje w technologię oczyszczania rzek – Paweł Rutkiewicz