"Tego dnia coś we mnie pękło. Miałam 17 lat". Monika pamięta, że w patrolu byli policjant i policjantka

— Nie umiesz znaleźć, to więcej nie dostaniesz — ojciec odwraca się do niej plecami. Na wycieczkę klasową do kina Monika nie pojedzie. Pięć złotych to za mało.

***

Monika: — Mam ponad 30 lat, a do tej pory wracając do domu, mam przeświadczenie, że tam w środku stało się coś złego. Zawsze tak miałam. Wiesz, jakie to uczucie? Masz dziewięć lat. Przygotowujesz się do pierwszej komunii i wracając z kościoła do domu, w głowie pojawia się tylko myśl o tym, czy rodzice żyją. Czy tym razem ojciec nie bił matki zbyt mocno?

Dlaczego matka nigdy nie odeszła od ojca? Monika do dziś się nad tym zastanawia. — Ojciec nie żyje od ponad 10 lat, a ja niechętnie chodzę na jego grób. Nie dał mi w sumie nic, za co mogłabym być wdzięczna. Za siniaki, wyrwane włosy i wyzwiska dziękować nie mam zamiaru.

Pokazuje bliznę na lewej dłoni. Stare przypalenie papierosem. Włosy ma długie, do pasa. Zapuszcza je od kilku lat. Wcześniej zawsze były krótkie. — To nawet zabawne, jak dziecko potrafi się przystosować do pewnych rzeczy. Wiesz, że za krótkie włosy trudniej złapać? I boli odrobinę mniej – uśmiecha się ponuro.

Ojciec pił i bił. Od zawsze. Monika nie pamięta tych "lepszych czasów", o których opowiadała jej mama i starsze rodzeństwo. Podobno wcześniej było inaczej. — Pamiętam, jak powiedziałam kiedyś mamie, że nasza rodzina jest patologiczna. Obraziła się śmiertelnie. Dla niej to było nie do pomyślenia. Dla wszystkich to był wówczas temat tabu.

"Nie mów nikomu, co się dzieje w domu"

W szkole też udawali, że nie widzieli. Podczas całej edukacji Moniki, matka pojawiła się jedynie na kilku zebraniach. — Pamiętam, że miała taki dwukolorowy korektor pod oczy w sztyfcie. Wyglądał jak szminka. Nałożyła ten korektor, ciemne okulary i poszła na zebranie. Widać było te siniaki. Ja je widziałam. Myślę, że w szkole też je widzieli, ale nikt nic nie mówił. Reakcji nie było.

Monika pamięta nawet powiedzenie, które często powtarzała matka: "Nie mów wole, co się dzieje w szkole. Nie mów nikomu, co się dzieje w domu". Powtarza je czasami jak wyliczankę. — Zabawne, nie? Nie zgadzam się z nim zupełnie, ale często do mnie wraca.

Niechętnie wraca do tamtych dni. Na rozmowę zgadza się dopiero po długich namowach. — Jeśli to ma komuś pomóc. Jeśli jakaś matka zdecyduje się dzięki temu odejść od męża przemocowca i uchronić dzieci, to warto – mówi w końcu.

Rozmowę musimy jednak przerywać kilka razy. Trudno jest opowiadać o tym, jak sześciolatka w zerówce mówi wiersz na dzień matki do pustego krzesła. — Pamiętam miny innych matek, pamiętam, jak patrzyły na mnie z żalem. Ich dzieci mówiły do nich, ja mówiłam do pustego miejsca. Tego dnia ojciec był wyjątkowo wściekły. Pobił matkę tak, że nie wstawała z łóżka.

A wściekać potrafił się o wszystko. O kurz na stoliku. O nieuprane skarpetki. O potłuczoną flaszkę, gdy wracał ze sklepu. — Mój brat musiał przed nim uciekać najczęściej. Mieliśmy nawet specjalne sygnały, których używaliśmy, żeby brat wiedział, że ojca nie ma w domu. Wtedy mógł wejść. Był bezpieczny.

Ciociu, on mnie zabije

W końcu uciekła też siostra Moniki. — Nawet miałam do niej żal przez jakiś czas, bo zostawiła mnie samą. Wyjechała na drugi koniec Polski i zamieszkała u ciotki. Twierdziła, że za pracą. Kilka lat temu dowiedziałam się o liście. Pisała w nim: "Ciociu, ratuj. On mnie zabije".

Czy faktycznie mógł to zrobić? Monika nie wie, ale pamięta, jak siostra uciekała przed ojcem po schodach. Kiedy ją dogonił, chciał złapać za szyję, ale nie trafił. Chwycił za koszulkę, która się rozerwała. Ojciec spadł ze schodów. Nic mu się nie stało, ale siostra Moniki "zapłaciła za podarcie ubrań". Na siniaki robiła później okłady z ziemniaków.

— Policja w domu była często. Najczęściej dzwonili sąsiedzi. Ojciec wtedy mówił, że musimy być cicho. Gasiliśmy światła i udawaliśmy, że nas nie ma, gdy dzwonili do drzwi. Matka bała się, że jak ojca zabiorą, to sobie nie poradzimy.

Monika policję do ojca wezwała tylko raz. Była już prawie dorosła. Ojciec pił od wielu dni, był w cugu. — Złapał mnie w łazience za włosy i zaczął szarpać. Wyzywał od najgorszych. Tego dnia coś we mnie pękło. Miałam 17 lat.

Pamięta, że w patrolu byli policjant i policjantka. Postraszyli ojca, że wywiozą go do izby wytrzeźwień. Tylko tyle. Nie zabrali go, ale się uspokoił. — Wiesz, co jest najgorsze? On sam pracował w służbach mundurowych. To dawało mu przewagę. Obchodzili się z nim jak z jajkiem. To były takie czasy, mam nadzieję, że teraz jest inaczej.

— Poradziłaś sobie już z tymi wspomnieniami? — pytam.

— Myślę, że w dużej części tak. Wciąż jednak pokutują we mnie pewne rzeczy. Dopiero jakieś trzy lata temu przestałam panicznie reagować na dźwięk domofonu lub pukania do drzwi. Mam też problem z naruszaniem przestrzeni osobistej. Nie lubię przypadkowego dotyku. Kulę się w sobie, gdy ktoś dotknie mnie bez uprzedzenia.

Ma też problem z samooceną. Zawsze wydaje jej się, że wszystko robi źle, że nie jest dość dobra. — Kiedy słyszysz przez całe dzieciństwo, że jesteś nikim, to trudno później te rzeczy wyplewić. Pracuję nad tym.

Monika przez chwilę milczy. — Powiedziałam ci wcześniej, że mam nadzieję, że teraz jest inaczej, że ludzie reagują. I faktycznie, mam taką nadzieję, ale nie mam pewności. Dla mnie każdy nawet najdrobniejszy przejaw agresji jest nie do zaakceptowania. Nie wyobrażam sobie, żeby nie zareagować. Pamiętam jednak, jak kilka lat temu szłam z córką na tramwaj. W moim mieście była impreza, mnóstwo ludzi było na ulicach. Była też para z dzieckiem. Nie wiem, w jakim ono było wieku. Góra dwa, może trzy lata. Krzyki tego mężczyzny słyszałam już z daleka. Kiedy podeszłam bliżej, zobaczyłam jak szarpie tę kobietę za włosy i powala na ziemię. Wózek z dzieckiem się przewrócił. Chłopiec płakał, matka szlochała. Nikt nie zareagował. Schowałam córkę za plecy i kazałam mu przestać. Wyzywał mnie, trzymając tę kobietę za włosy – wspomina.

– Żaden z przechodniów nie stanął ani w obronie tej kobiety, ani mojej. Podbiegłam do najbliższego patrolu policji i z policjantem wróciłam na miejsce. I wiesz, co było najgorsze? Ta kobieta wstała, otrzepała się i złapała pod rękę swojego oprawcę. Odeszli razem. Policjant spojrzał na mnie bezradnie i wzruszył ramionami. I to są dwa największe problemy. Po pierwsze to brak reakcji ludzi. Po drugie: ofiary, które boją się odejść. Tego dnia ten mężczyzna uderzył swoją kobietę, właściwie rzucił nią o ziemię. Następnym razem mógł to samo zrobić dziecku – kwituje.

***

Artykuł powstał w ramach cyklu "CZTERY ŚCIANY PRZEMOCY", który zwraca uwagę na problem przemocy domowej. Niestety przemoc domowa nadal jest powszechnym zjawiskiem i ciągle społecznym tabu. Z powodu przemocy domowej ginie od 400 do 500 Polek rocznie. Wiele zostaje zmuszonych do ucieczki, pozostawienia dotychczasowego życia. Wciąż te kobiety i bardzo często ich dzieci nie otrzymują skutecznego, systemowego wsparcia od państwa.

Jeśli doświadczasz przemocy domowej na jakimkolwiek gruncie, pamiętaj, że ty i twoi bliscy możecie skorzystać z bezpłatnej pomocy. Poniżej znajdziesz namiary na organizacje, które pomogą ci znaleźć rozwiązanie:

• Telefon interwencyjny Centrum Praw Kobiet 600 07 07 17
• Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie. 800 120 002 – numer bezpłatny, czynny całą dobę
• Telefoniczna poradnia prawna − poniedziałki i wtorki w godz. 17.00–21.00 (tel. 22 666 28 50) oraz środy w godz. 18.00–22.00 (tel. 800 12 00 02)
• Napisz e-mail: niebieskalinia@niebieskalinia.info

Jeżeli uciekasz przed sprawcą przemocy, możesz znaleźć schronienie w specjalnych ośrodkach, na przykład w:

• Specjalistycznym Ośrodku Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (w skrócie: Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia),
• Ośrodku Interwencji Kryzysowej.

Jeśli czujesz, że bezpieczeństwo twoje albo twoich bliskich jest zagrożone – nie zastanawiaj się – natychmiast wezwij policję:

• 112 – ogólny numer alarmowy. Pracownik numeru przekieruje twoje zgłoszenie do odpowiednich służb ratunkowych – policji, straży pożarnej lub pogotowia ratunkowego,
• 997 – numer alarmowy policji. Zadzwonisz do najbliższej jednostki.