Prawo do prywatności a wizerunki dzieci w internecie. Poradnik.

Zdjęcia i filmy z udziałem dzieci to codzienność w internecie. Choć udostępniane często       w dobrych zamiarach, to konsekwencje tych publikacji mogą stanowić zagrożenie dla dobra i bezpieczeństwa dzieci. Hejt, cyberprzemoc, kradzież cyfrowej tożsamości i pedofilia to tylko niektóre z nich. Urząd Ochrony Danych Osobowych wraz z Fundacją Orange opublikowali poradnik, który może wesprzeć placówki, organizacje i wszystkich dorosłych w dbaniu o lepszą ochronę dzieci w erze cyfrowej.

Każdego dnia do internetu trafiają setki milionów zdjęć i filmów. Wśród nich treści z udziałem dzieci. Konsekwencje takich publikacji mogą być bardzo negatywne w skutkach - stanowić pożywkę dla hejtu, cyberprzemocy, tworzenia prześmiewczych memów, krzywdzących deepfake’ów, kradzieży cyfrowej tożsamości, np. w celu prowadzenia fałszywych zbiórek pieniędzy na „chore” dziecko. Mogą nawet w drastycznych przypadkach zasilać fora popularne wśród osób o skłonnościach pedofilskich. Zdarza się, że materiały tego typu w sposób ewidentny naruszają godność dziecka czy relacje z dorosłymi. Mnóstwo treści z udziałem dzieci publikuje się w sposób nadmierny, bezrefleksyjny, czasami niepotrzebnie czy bez poszanowania ich zdania.

- Wizerunek to dana osobowa i dobro osobiste. W przypadku dzieci warto wykazać się szczególną ostrożnością w jego przetwarzaniu i rozpowszechnianiu. Dorośli powinni znać nie tylko przepisy, ale i możliwe negatywne skutki publikowania tego typu materiałów w internecie, aby móc lepiej chronić dzieci. – apeluje Mirosław Wróblewski, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych. – To aspekt nie tylko legalny, ale i etyczny – dodaje.

Raz umieszczone w sieci zdjęcia czy filmy mogą błyskawicznie rozprzestrzeniać się i być modyfikowane na wiele sposobów przez innych internautów, ukazując wizerunki dzieci w przeróżnych kontekstach. Oprócz zagrożeń dla bezpieczeństwa, publikacje te mogą nieść trudne konsekwencje dla samopoczucia młodych, a także rzutować na ich życie - dziś i w przyszłości.  Jak wynika z raportu Nastolatki 3.0 (2023), 45,5% badanych nastolatków deklaruje, że rodzice lub opiekunowie upubliczniają ich wizerunek, przy czym 23,8% nastolatków odczuwa z tego powodu zawstydzenie, a 18,8% niezadowolenie[i]. Warto, aby dorośli, w tym osoby pracujące w szkołach, przedszkolach, organizacjach i placówkach opiekuńczych, miały tego świadomość. Tym bardziej, że ich nowym obowiązkiem jest wdrożenie standardów ochrony małoletnich. Te stanowić mogą dobrą okazję do uregulowania kwestii przeciwdziałania krzywdzeniu i zaniedbaniu dzieci, także w środowisku cyfrowym.

- Ważne, aby „moda” na dzielenie się, wyścig po zasięgi i popularność w sieci, nie przysłoniły troski o bezpieczeństwo i dobrostan dzieci. Jako środowisko działające na ich rzecz, a także na rzecz szkół, przedszkoli, klubów sportowych i wielu innych miejsc mających wpływ na rozwój młodych ludzi, widzimy potrzebę intensywnego podnoszenia świadomości na ten temat – mówi Konrad Ciesiołkiewicz z Fundacji Orange, reprezentujący społeczną inicjatywę organizacji propagujących poszanowanie praw dziecka w środowisku cyfrowym.

W tym celu UODO wspólnie z Fundacją Orange wydali poradnik pt. „Wizerunek dziecka w internecie. Publikować czy nie?”. Powstał on głównie z myślą o osobach pracujących w organizacjach i placówkach, których zadaniem jest troska o dobro i bezpieczeństwo dzieci. Z wielu tych wskazówek skorzystają także media czy osoby prywatne. Poradnik opisuje, jakiej ochronie podlega wizerunek, jak poprawnie skonstruować zgodę na jego rozpowszechnianie i obala najpopularniejsze „mity” z tym związane. Zawiera też listę potencjalnych ryzyk, które wiążą się z publikowaniem wizerunków dzieci w internecie,  wyjaśnia pojęcia typu sharenting czy troll parenting. Materiał zawiera też listę pytań, które warto sobie zadać przed udostępnianiem treści z udziałem dzieci online oraz inspiracje do poszukiwania bezpiecznych dla dzieci rozwiązań.

Poradnik zaprezentowano w czasie konferencji zorganizowanej 8 lipca 2024 przez Parlamentarny Zespół Praw Dziecka i UODO, w partnerstwie z Państwową Komisją ds. przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15, Biurem Kryminalnym Komendy Głównej Policji oraz partnerami społecznymi.

- Wspólnie możemy wiele zdziałać na rzecz bardziej podmiotowego i empatycznego traktowania dzieci – także w przestrzeni cyfrowej. Kluczową rolę na tym polu mogą odegrać placówki działające na rzecz młodych, a swoimi decyzjami dawać przykład i podnosić świadomość – także rodziców – na temat prawa dziecka do prywatności i zarządzania swoim wizerunkiem.– mówiła Monika Rosa, Przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu Praw Dziecka w czasie wydarzenia.

 Poradnik dostępny jest poniżej.

Prezes UODO jest niezależnym organem nadzorczym powołanym do przestrzegania przepisów RODO. Wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Prezes UODO działa od 25 maja 2018 r., tj. od dnia rozpoczęcia stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych (RODO). Do jego zadań należy m.in.: monitorowanie i egzekwowanie stosowania RODO; upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o ryzyku, przepisach, zabezpieczeniach i prawach związanych z przetwarzaniem danych; upowszechnianie wśród administratorów i podmiotów przetwarzających wiedzy o obowiązkach spoczywających na nich na mocy RODO. www.uodo.gov.pl

Fundacja Orange od 2005 r. wspiera dzieci i osoby z nimi pracujące w rozwoju kompetencji potrzebnych do tego, by dbać o siebie i innych w świecie pełnym technologii. Uczy higieny cyfrowej, podstaw bezpieczeństwa w sieci, dba o prawa i podmiotowość dzieci. Angażuje pracowników_czki Orange do udziału w wolontariacie. Prowadzi badania i wydaje raporty na temat wyzwań powodowanych rozwojem technologii. www.fundacja.orange.pl