Retningslinjer for tilgjengelegheit p� veven, versjon 1.0
Anbefaling fr� W3C, 5. mai 1999
- Denne versjonen:
- http://huftis.org/w3c/TR/WAI-WEBCONTENT-NN-NO/wai-pageauth.html
- (rein tekst, PostScript, PDF, gzip tar-arkiv av HTML-versjonen, zip-arkiv av HTML-versjonen)
- Den nyaste engelske versjonen:
- http://www.w3.org/TR/WAI-WEBCONTENT/
- F�rre engelske versjon:
- http://www.w3.org/TR/1999/WAI-WEBCONTENT-19990324/
- Forfattarar:
- Wendy Chisholm, Trace R & D Center, University of Wisconsin – Madison
Gregg Vanderheiden, Trace R & D Center, University of Wisconsin – Madison
Ian Jacobs, W3C
Copyright � 1999 W3C (MIT, INRIA, Keio). Alle rettar reservert. Reglar ang�ande W3Cs ansvar, varemerke, bruk av dokumentet og programvarelisens gjeld.
Desse retningslinjene forklarar korleis ein kan gjera innhald p� veven tilgjengeleg for menneske med funksjonshemmingar. Retningslinjene er berekna p� innhaldsutviklarar (nettsideforfattarar og -designarar) og for utviklarar av forfattarverkt�y. Hovudm�lsettinga til desse retningslinjene er � fremma tilgjengelegheit, men viss du f�lgjer dei, vil du �g gjera innhald p� veven meir tilgjengeleg for alle brukarar. Dette gjeld brukarar av forskjellige nettlesarar (f.eks. grafiske nettlesarar, talebaserte nettlesarar (basert p� talesyntese og ev. -gjenkjenning) og mobiltelefonar) eller brukarar som arbeider under ulike avgrensingar (f.eks. i eit st�yfullt milj�, i m�rke eller overopplyste rom eller i eit handfrimilj�). Viss du f�lgjer desse retningslinjene vil du �g hjelpa andre med � finna informasjon p� veven raskare. Retningslinjene skal ikkje avgrensa innhaldsutviklarars bruk av bilde, video og liknande, men vil heller pr�va � visa korleis ein kan gjera multimediainnhald meir tilgjengeleg for eit st�rre publikum.
Dette er eit referansedokument for prinsipp og utformingsidear som gjeld tilgjengelegheit. Det blir her dr�fta visse sp�rsm�l som gjeld internasjonalisering og mobil tilgang til informasjon, men dette dokumentet fokuserer p� tilgjengelegheit. Det vil derfor ikkje detaljert omhandla saker som blir tatt opp av andre W3C-aktivitetar. For meir informasjon om slike sp�rsm�l, sj� W3Cs side om mobil tilgang og W3Cs internasjonaliseringsside.
Dette dokumentet skal vera vera stabilt og gjev derfor ikkje spesifikk informasjon om ulike nettlesarar, og i kva grad dei st�ttar spesiell teknologi og tekniske l�ysingar. Sida til W3Cs initiativ for tilgjengelegheit p� veven (WAI) gjev derimot slik informasjon (sj� [WAI-UA-SUPPORT]).
Dette dokumentet har eit vedlegg som viser alle punkta som avkryssingspunkt – sortert etter emne og prioritet. Avkryssingspunkta i vedlegget peikar til definisjonane i dette dokumentet. Emne som blir tatt opp i vedlegget er blant anna bilde, multimedia, tabellar, rammer, skjema og skript. Vedlegget finst som eit tabellbasert samandrag og som ei enkel liste.
Eit separat dokument, Tekniske l�ysingar for bruk av retningslinjene for tilgjengelegheit p� veven, versjon 1.0 ([TECHNIQUES]), forklarar korleis ein kan ein kan laga dokument som stemmer overeins med punkta i dette dokumentet. Dette dokumentet diskuterer kvart punkt i meir detalj og gjev eksemplar p� korleis ein kan bruka HTML, stilsett (CSS), integrasjon av synkronisert multimedia (SMIL) og det matematiske markeringsspr�ket MathML for � oppn� m�la i retningslinjene.
Dokumentet inneheld �g teknikkar for dokumentvalidering og -testing, og ei oversikt over HTML-element og -attributt (og kva teknikkar som brukar dei). Det har blitt laga for � f�lgja med endringar i teknologi og vil derfor sannsynlegvis bli oppdatert relativt ofte. Obs. Ikkje alle nettlesarar eller multimediaverkt�y st�ttar alle funksjonane nemnt i desse retningslinjene. Spesielt gjeld dette nye funksjonar i HTML 4.0, CSS 1 og CSS 2.
Retningslinjer for tilgjengelegheit p� veven, versjon 1.0 er del av ein serie av retningslinjer for tilgjengelegheit, publisert av W3Cs initiativ for tilgjengelegheit p� veven. Denne serien inkluderer �g Retningslinjer for tilgjengelegheit i nettlesarar ([WAI-USERAGENT]) og Retningslinjer for tilgjengelegheit i forfattarverkt�y ([WAI-AUTOOLS]).
Dette dokumentet har blitt gjennomg�tt av medlemmar av W3C og andre interesserte grupper, og har blitt tildelt status som ei W3C-anbefaling. Det er eit stabilt dokument og kan bli brukt som referansemateriale eller sitert som ein normativ referanse fr� andre dokument (dette gjeld den engelske versjonen). W3Cs oppg�ve er � skapa merksemd om spesifikasjonen og fremma hans bruk. Dette forbetrar funksjonalitet og allmenn bruk av resursar p� veven.
Merk at den engelske versjonen av dette dokumentet er den einaste normative versjonen. For ei omsetjing til andre spr�k, sj� http://www.w3.org/WAI/GL/WAI-WEBCONTENT-TRANSLATIONS.
Ei liste over feil i dette dokumentet kan du finna p� http://www.w3.org/WAI/GL/WAI-WEBCONTENT-ERRATA (dette gjeld den engelske versjonen). Eventuelle feil i dette dokumentet kan meldast til wai-wcag-editor@w3.org.
Du kan finna ei liste over anbefalingar og andre tekniske dokument fr� W3C p� http://www.w3.org/TR/.
Dette dokumentet har blitt produsert som ein del av W3Cs initiativ for tilgjengelegheit p� veven. M�lsetjinga til arbeidsgruppa for desse retningslinjene blir diskutert i gruppas form�lsbeskriving.
Oversikta over avkryssingspunkt er finst som b�de ein tabell og ei lita liste.
Viss du ikkje er kjent med problem i samband med tilgjengelegheit og utforming av nettsider, b�r du vera merksam p� at mange brukarar kanskje arbeider under heilt andre forhold enn deg:
- Det er ikkje sikkert dei kan sj�, h�yra, r�ra seg eller kan oppfatta all informasjon s� lett, eller i det heile tatt.
- Dei kan ha vanskar med � lesa eller forst� tekst.
- Dei kan kanskje ikkje bruka tastatur eller mus.
- Dei kan ha ein tekstbasert skjerm, ein liten skjerm, eller sein tilgang til Internett.
- Dei snakkar eller forst�r kanskje ikkje spr�ket som dokumentet er skriven i.
- Dei kan vera i ein situasjon der augo, �yrene eller hendene deira er opptatt (f.eks. viss dei kj�rer bil eller arbeider i eit milj� med mykje st�y).
- Dei har kanskje ein gammal versjon av ein nettlesar, ein annan nettlesar enn deg, ein talebasert nettlesar eller eit anna operativsystem.
Innhaldsutviklarar m� vera merksam p� desse ulike situasjonane n�r dei utformer nettsider. Kvart val du gjer ved utforminga vil ofte hjelpa fleire grupper samtidig, og alle brukarar av veven generelt. For eksempel vil du, ved � bruka stilsett for � kontrollera skriftstilar, kunna unng� bruk av FONT-elementet. Dette vil f�ra til at du som HTML-forfattar f�r meir kontroll over sidene, sidene blir meir tilgjengelege til folk med nedsett syn, og ved � dela stilsettet mellom fleire sider vil du ofte kunna f� kortare nedlastingstid for alle brukarar.
Retningslinjene diskuterer sp�rsm�l relatert til tilgjengelegheit og gjev l�ysingar p� utformingsproblem. Dei tar opp ulike situasjonar (som eksemplet ovanfor) som kan f�ra til problem for brukarar med ulike funksjonsvanskar. For eksempel forklarar den f�rste retningslinja korleis innhaldsutviklarar kan gjera bilde meir tilgjengelege. Nokre brukarar kan kanskje ikkje sj� alle bildene, mens andre brukar tekstbaserte nettlesarar som ikkje st�ttar bilder. Andre igjen, kan ha sl�tt av st�tte for bilder (f.eks. p� grunn av sein tilgang til Internett). Retningslinjene seier ikkje at ein skal unng� bilde for � forbetra tilgjenglegheita. Dei forklarar heller korleis � gje tekstalternativ til bildene vil gjera dei meir tilgjengelege.
Korleis gjer eit tekstalternativ bildet meir tilgjengeleg? Det viktige er her at alternativet skal vera ekvivalent:
- Innhaldet i teksten kan presenterast til brukaren som talesyntese, blindeskrift eller visuell tekst. Kvar av desse tre m�tane brukar ein eigen sans: h�rsla ved talesyntese, f�lesansen p� blindeskrift og synet for visuell tekst. Dette gjer informasjonen tilgjengeleg for ulike grupper med funksjonshemmingar.
- For � vera nyttig m� teksten formidla same funksjon eller meining som bildet. Eit eksempel er eit fotografi av jorda sett fr� verdsrommet. Viss bildet er mest meint som dekorasjon, kan tekstalternativet vera �Fotografi av jorda – sett fr� verdsrommet�. Viss f�rem�let til fotografiet er � illustrera spesiell informasjon om jordas geografi, b�r tekstalternativet gjenspeila dette. Viss bildet har blitt laga for at brukaren skal kunna velja det (f.eks. ved � klikka p� det) for � f� meir informasjon om jorda, kan tekstalternativet vera �Informasjon om jorda�. Teksten kan alts� sj�ast p� som ekvivalent viss han formidlar same funksjon eller meining til ein brukar med funksjonshemmingar som til andre.
Merk at i tillegg til � hjelpa brukarar med funksjonshemmingar, kan tekstalternativ hjelpa alle brukarar med � finna sidene raskare, sidan s�kemotorar kan indeksera bildeteksten �g.
Mens utviklarar av innhald p� veven m� gje tekstalternativ til bilde og anna multimediainnhald, er det ansvaret til nettlesarane (f.eks. visuelle nettlesarar og hjelpemiddel som skjermlesarar og leselist) � presentera informasjonen til brukaren.
Ikkje-tekstlege alternativ til tekst (f.eks. ikon, tale innspelt p� f�rehand eller eit filmklipp av ein person som omset teksten til teiknspr�k) kan gjera dokumenta tilgjengelege til menneske som kan ha problem med � oppfatta tekst. Dette kan vera menneske med kognitive vanskar, l�revanskar eller menneske som er d�ve. Ikkje-tekstlege alternativ til tekst kan �g vera til hjelp for ikkje-lesarar. Ei talebasert beskriving er eit eksempel p� eit ikkje-tekstleg alternativ til visuell informasjon. Ei talebasert beskriving av ein multimediapresentasjons visuelle del kan vera til nytte for folk som ikkje kan sj� denne.
Retningslinjene tar f�re seg to hovudtema: � gjera stilfull transformering muleg og � gjera innhaldet forst�eleg og lett � finna fram i.
Ved � f�lgja desse retningslinjene kan innhaldsutviklarar laga sider som kan transformerast stilfullt. Det vil seia at dei forblir tilgjengelege p� tross av eventuelle avgrensingar, nemnt i innleiinga. Dette inkluderer fysiske funksjonshemmingar, problem med � oppfatta eller forst� informasjon, avgrensingar i arbeidsmilj�et og teknologiske hinder. Her er nokre metodar som viser korleis du kan utforma sider som blir stilfullt transformert:
- Skil mellom struktur og presentasjon (sj� forskjellen mellom innhald, struktur og presentasjon).
- Hugs � ta med tekst (inkludert tekstalternativ). Teksten kan bli framstilt p� m�tar som er tilgjengelege i nesten alle nettlesar og for alle brukarar.
- Lag dokument som verkar sj�lv om brukaren ikkje kan sj� og/eller h�yra. Ta med informasjon som har same f�rem�l eller funksjon som lyd, bilde eller film p� m�tar som passar til alternative sansekanalar. Dette tyder ikkje at du m� laga ei f�rehandsinnspelt lydfil av ein heil nettstad for � gjera den tilgjengeleg for blinde brukarar. Brukarar som er blinde kan bruka skjermlesarar til � lesa all tekstinformasjon p� ei side.
- Lag dokument som ikkje er avhengig av ein spesiell type maskinvare. Sidene b�r kunna brukast av menneske utan hjelp av mus, med sm� skjermar, skjermar med l�g oppl�ysing, svart/kvit-skjermar, ingen skjermar, med berre tale eller vising av tekst osv.
Du kan lesa meir om korleis du kan skapa stilfulle transformeringar i retningslinje 1 til 11.
Innhaldsutviklarar b�r gjera innhaldet forst�eleg og lett � finna fram i. Dette kan ordnast ved � gjera spr�ket klart og enkelt, men �g ved � gjera det enkelt og forst�eleg � navigera i og mellom sider. Ved � ha lettforst�elege navigasjonsverkt�y og orienteringsinformasjon p� sidene vil du maksimera tilgjengelegheita deira og gjera dei lettare � bruka.
Ikkje alle brukarar har nytte av visuelle effektar som bildekart, proporsjonale rullefelt, sidestilte rammer eller grafikk som hjelper sj�ande som har grafiske nettlesarar. Brukarar kan �g mista kontekstuell informasjon n�r dei berre ser ein del av ei side, enten fordi dei berre har tilgang til eit ord om gongen (ved talesyntese eller bruk av leselist), eller ein del av sida om gongen (liten skjerm eller forst�rra skjermbilde). Utan orienteringsinformasjon kan brukarar f� problem med � forst� veldig store tabellar, lister, menyar osv.
Du kan lesa meir om korleis du kan gjera innhaldet forst�eleg og lett � finna fram i i retningslinje 12 til 14.
Dette dokumentet inneheld fjorten retningslinjer eller generelle prinsipp som gjeld utforming av sider slik at dei blir mest muleg tilgjengelege. Kvar retningslinje inneheld:
- Retningslinjas nummer.
- Kva retningslinja gjeld.
- Navigasjonslenkjer for retningslinja. Tre lenkjer gjer det muleg � enkelt flytta seg til neste retningslinje (h�grepilsikon), f�rre retningslinja (venstrepilsikon) eller den aktuelle retningslinjas plass i innhaldslista (oppilsikon).
- Forklaringa av retningslinja, og oversikt kva brukarar som vil ha nytte av du f�lgjer ho.
- Ei liste over punkt, med definisjonar.
Definisjonane av punkta i kvar retningslinje forklarar korleis kvar retningslinja kan brukast i ein typisk utviklingssituasjon. Kvar punktdefinisjon inneheld:
- Punktets nummer.
- Kva punktet gjeld.
- Kva prioritet punktet har. Punkt med prioritet 1 er spesielt markert ved bruk av stilsett.
- Eventuelle notat, eksempel og kryssreferansar til andre retningslinjer eller punkt.
- Ei lenkje til ein del av dokumentet som tek opp tekniske l�ysingar ([TECHNIQUES]) der kvar implementasjon og kvart eksempel blir gjennomg�tt.
Kvart punkt er meint � vera spesifikk nok til at nokon som g�r gjennom ei nettside eller ein nettstad kan stadfesta eller avkrefta at punktet har blitt f�lgt.
I dette dokumentet er det brukt f�lgjande skrivem�tar:
- Elementnamn blir skrivne med store bokstavar (versalar).
- Attributtnamn st�r i hermeteikn med sm� bokstavar.
- Lenkjer til definisjonar blir spesielt markert ved bruk av stilsett.
Kvart punkt har eit prioriteringsniv� basert p� kor mykje det p�verkar tilgjengelegheita.
- [Prioritet 1]
- Ein utviklar av innhald p� veven m� f�lgja dette punktet. Viss ikkje vil ein eller fleire grupper finna det umuleg � f� tilgang til informasjon i dokumentet. � f�lgja dette punktet er eit minstekrav for at nokre grupper skal kunna bruka dokumentet.
- [Prioritet 2]
- Ein utviklarar av innhald p� veven b�r f�lgja dette punktet. Viss ikkje vil ei eller fleire grupper f� problem med � f� tilgang til informasjonen i dokumentet. Viss du f�lgjer dette punktet vil du fjerna vesentlege hinder for tilgang til informasjonen i dokumentet.
- [Prioritet 3]
- Ein utviklarar av innhald p� veven kan f�lgja dette punktet. Viss ikkje kan ei eller fleire grupper f� enkelte vanskar med � f� tilgang til informasjonen i dokumentet. Viss du f�lgjer dette punktet vil du forbetra tilgangen til dokumentet.
Nokre punkt spesifiserer eit prioriteringsniv� som kan endra seg under visse (markerte) forhold.
Denne delen definerer tre ulike niv� eit dokument kan samsvara med retningslinjene p�:
- Niv� �A�: Alle punkt med prioritet 1 er f�lgde.
- Niv� �Dobbel-A�: Alle punkt med prioritet 1 eller 2 er f�lgde.
- Niv� �Trippel-A�: Alle punkt med prioritet 1, 2 eller 3 er f�lgde.
Obs. Niv�a blir skriven som tekst for at dei skal kunna bli forst�tt ved bruk av f.eks. eit talesynteseprogram.
Viss du angjev at eit dokumentet f�lgjer retningslinjene i dette dokumentet skal dette bli opplyst om p� ein av desse to m�tane.
M�te 1: Spesifiser:
- Tittelen til retningslinjene: Web Content Accessibility Guidelines 1.0.
- URI-en til retningslinjene: http://www.w3.org/TR/1999/WAI-WEBCONTENT-19990505/.
- Niv�et: �A�, �Dobbel-A� eller �Trippel-A�.
- Kva som blir dekka av retningslinjene (f.eks. nettsida, heile nettstaden eller ein spesiell del av nettstaden).
Eksempel p� m�te 1:
Denne sida oppfyller krava i W3Cs Web Content Accessibility Guidelines 1.0, tilgjengeleg fr� http://www.w3.org/TR/1999/WAI-WEBCONTENT-19990505/, niv� �Dobbel-A�.
M�te 2: Ha eit av dei tre ikona fr� W3C p� kvar side som f�lgjer retningslinjene, og kopl desse til W3C-forklaringa av niv�et. Informasjon om ikona og korleis du legg dei inn p� sidene dine er finn du p� [WCAG-ICONS].
Sj�lv om mange menneske ikkje kan bruka bilde, filmklipp, lyd, applettar e.l. direkte, kan dei likevel bruka sider som har ekvivalent informasjon til dette. Denne informasjon m� ha same funksjon som lyden eller det visuelle innhaldet. Derfor kan eit tekstalternativ til eit bilde av ei pil som peikar oppover og som er kopla til ei innhaldsliste vera �Innhaldsliste� eller �G� til innhaldslista�. I nokre tilfelle kan det �g vera f�rem�lsmessig � beskriva korleis det visuelle innhaldet ser ut (f.eks. for grafar eller diagram) eller h�yrest ut (f.eks. for lydopptak brukt i undervisning).
Retningslinjene legg vekt p� at du m� gje tekstalternativ til ikkje-tekstleig innhald (bilde, lyd, filmklipp). Styrken til slike tekstalternativ ligg i deira allsidigheit. Det vil seia at dei kan bli brukt av menneske med ulike typar funksjonshemmingar, og som brukar ulik teknologi. Teksten kan bli lest opp av talesynteseprogram og framstilt p� ei leselist. Han kan �g bli vist visuelt (i ulike skriftstorleikar) p� dataskjermar og �g p� vanleg papir. Talesyntese er s�rs viktig for menneske som er blinde eller har lesevanskar som ofte kjem av vanskar med � forst�, l�revanskar eller p� grunn av d�vleik. Blindeskrift (oftast braille) er viktig for folk som er b�de blind og d�v, men �g for mange som berre er blind. Tekst vist visuelt er til nytte for brukarar som er d�v, s�vell som dei fleste andre vevbrukarar.
� gje ikkje-tekstlege alternativ (f.eks. bilde, filmklipp og f�rehandsinnspelt lyd/tale) til tekst er �g til nytte for nokre brukarar. Dette gjeld spesielt dei som ikkje kan eller som har problem med � lesa. I filmar og visuelle presentasjonar har ofte kroppsspr�k og anna visuell informasjon ikkje nok lyd til fullt ut � formidla same informasjon. Viss ikkje muntlege beskrivingar av dette blir gjeven, vil ikkje folk som ikkje kan sj� (eller sj� p�) det visuelle innhaldet kunna oppfatta det.
- 1.1 Ha alltid ekvivalente tekstalternativ til kvart ikkje-tekstlege element (f.eks. ved � bruka �alt�- og �longdesc�-attributtet). Dette gjeld: bilde, grafiske representasjonar av tekst (inkludert symbol), bildekart og spesielle omr�der p� desse, animasjonar (f.eks. animerte GIF-filer), applettar og andre programobjekt, ASCII-kunst, rammer, skript, bilde brukt som punktmerke, plasshaldarar, grafiske knappar, lydar (spelt med eller utan p�verknad av brukaren), separate lydfiler, filmklipp og lydspor til filmklipp. [Prioritet 1]
- For eksempel, i HTML:
- Bruk �alt�-attributtet p� IMG-, INPUT- og APPLET-elementa, eller gje tekstalternativ i innhaldet til OBJECT- og APPLET-elementa.
- For komplekst innhald (f.eks. ein graf) der �alt�-teksten ikkje fullt ut kan erstatt objektet, b�r du gje ekstra beskriving, f.eks. gjennom bruk av �longdesc� p� IMG og FRAME, ei lenkje inne i OBJECT-elementet eller ei beskrivingslenkje.
- For bildekart b�r du enten bruka �alt�-attributtet p� AREA eller bruka MAP-elementet med A-element (og annan tekst) som innhald.
Sj� �g punkt 9.1 og 13.10.
- Tekniske l�ysingar for punkt 1.1
- 1.2 Inkluder overfl�dige tekstlenkjer til kvart aktivt omr�de p� tenarbaserte bildekart. [Prioritet 1]
- Sj� �g punkt 1.5 og 9.1.
- Tekniske l�ysingar for punkt 1.2
- 1.3 Til nettlesarar automatisk kan lesa h�gt tekstalternativa til ein visuell presentasjon b�r du inkludera ei lydbeskriving av det visuelle innhaldet i multimediapresentasjonen. [Prioritet 1]
- Synkroniser lydbeskrivinga med lydsporet som nemnt i punkt 1.4. Sj� punkt 1.1 for informasjon om tekstalternativ til visuell informasjon.
- Tekniske l�ysingar for punkt 1.3
- 1.4 For tidsstyrte multimediapresentasjonar (f.eks. ein film eller animasjon), b�r du synkronisera ekvivalente alternativ (f.eks. undertekster eller lydbeskriving av det visuelle innhaldet) til presentasjonen. [Prioritet 1]
- Tekniske l�ysingar for punkt 1.4
- 1.5 Til nettlesarar kan framstilla tekstalternativ til klientbaserte bildekart, b�r du inkludera overfl�dige tekstlenkjer til kvart aktivt omr�de av bildekartet. [Prioritet 3]
- Sj� �g punkt 1.2 og 9.1.
- Tekniske l�ysingar for punkt 1.5
Viss du berre brukar ulike fargar til � formidla informasjon, vil ikkje alle kunna motta informasjonen. Dette gjeld menneske som ikkje kan skilja mellom visse fargar og brukarar av maskiner som ikkje har fargeskjerm eller som har ikkje-visuell framstilling av data. Viss for- og bakgrunnsfargane er for n�r kvarandre vil dei ikkje kunna gje nok kontrast n�r dei blir vist p� svart/kvit-skjerm eller for folk som er fargeblinde (av ulik grad).
- 2.1 S�rg for at all informasjon som blir formidla ved bruk av farge ogs� er tilgjengeleg utan, f.eks. fr� samanhengen eller gjennom markeringa. [Prioritet 1]
- Tekniske l�ysingar for punkt 2.1
- 2.2 S�rg for at forgrunns- og bakgrunnsfargekombinasjonen gjer nok kontrast viss den blir sett av fargeblinde eller p� ein svart/kvit-skjerm. [Prioritet 2 for bilde, prioritet 3 for tekst].
- Tekniske l�ysingar for punkt 2.2
Ved � bruka HTML feil – alts� ikkje etter spesifikasjonen – vil du �ydeleggja for tilgjengelegheita. � misbruka HTML-markering for � f� ein spesiell presentasjonseffekt (f.eks. ved bruk av tabellar til � kontrollera utsj�naden eller ei overskrift for � endra skriftstorleiken) vil gjera det vanskeleg for brukarar med spesialprogramvare � forst� korleis sida er bygd opp og korleis ein kan navigera gjennom ho. I tillegg vil det � bruka presentasjonselement i staden for strukturelement for � formidla strukturen (f.eks.. � laga noko som ser ut som ein tabell ved bruk av PRE-elementet) gjera det vanskeleg � visa ei side korrekt p� andre maskiner/nettlesarar. For meir informasjon, sj� beskrivinga av forskjellen mellom innhald, struktur og presentasjon).
Innhaldsutviklarar kan bli freista til � bruka (eller misbruka) l�ysingar som gjev ein spesiell effekt p� eldre nettlesarar. Dei m� vera klar over at dette f�rer til (kanskje kraftig) redusert tilgjengelegheit og m� vurdera om effekten er s� n�dvendig at det er verdt � gjera dokumentet utilgjengeleg for nokre brukarar.
P� den andre sida m� ikkje innhaldsutviklarar ofra korrekt markering p� grunn av at visse nettlesarar eller st�tteteknologi ikkje viser dette skikkeleg. For eksempel vil det vera riktig � bruka TABLE-elementet i HTML til � merka opp tabellbasert informasjon, sj�lv om nokre eldre skjermlesarar ikkje taklar dette skikkeleg (sj� punkt 10.3). Ved � bruka TABLE korrekt og ved � laga tabellar som transformerast stilfullt (sj� retningslinje 5) gjer du det muleg for programvare � framstilla tabellar p� andre m�tar ein som todimensjonale rutenett.
- 3.1 N�r eit passande markeringsspr�k eksisterar b�r du bruka dette i staden for bilde til � formidla informasjonen. [Prioritet 2]
- Eit eksempel er � bruka MathML til � presentera matematiske likningar og stilsett til � formatera tekst og kontrollera utsj�nad. Du b�r �g unng� � bruka bilde til � framstilla tekst – bruk heller tekst og stilsett. Sj� �g retningslinje 6 og 11.
- Tekniske l�ysingar for punkt 3.1
- 3.2 Lag dokument som kan validerast etter formelle, publiserte validerte dokumentkodingssystem. [Prioritet 2]
- Du b�r for eksempel inkludera ein deklarasjon av kva dokumenttype eit dokument h�yrer til under i begynnelsen av dokumentet. Ein slik deklarasjon viser til ein publisert DTD (f.eks.. DTD-en til �HTML 4.0 Strict�).
- Tekniske l�ysingar for punkt 3.2
- 3.3 Bruk stilsett til � kontrollera utsj�nad og presentasjon. [Prioritet 2]
- Bruk �font�-eigenskapen i CSS og ikkje FONT-elementet i HTML til � kontrollera skriftstilar.
- Tekniske l�ysingar for punkt 3.3
- 3.4 Bruk relative og ikkje absolutte einingar til attributt- og eigenskapsverdiar. [Prioritet 2]
- For eksempel b�r du bruka �em� eller prosentverdiar i CSS, i staden for � punkt (�pt�) eller centimeter (�cm�) som er absolutte einingar. Viss du m� bruka absolutte einingar b�r du sj� etter at innhaldet er brukbart (sj� validering).
- Tekniske l�ysingar for punkt 3.4
- 3.5 Bruk overskriftselement til � formidla dokumentstrukturen og bruk dei slik det st�r i spesifikasjonen. [Prioritet 2]
- I HTML b�r du for eksempel bruka H2 til � visa at det er ein underseksjon av H1. Ikkje bruk overskriftselement for � f� ein viss visuell effekt (f.eks.. for � endra skriftstorleiken).
- Tekniske l�ysingar for punkt 3.5
- 3.6 Marker lister og punkt korrekt. [Prioritet 2]
- I HTML b�r du bruka OL-, UL-, and DL-elementa til � laga lister. Det er d� viktig at desse er plassert korrekt under kvarandre.
- Tekniske l�ysingar for punkt 3.6
- 3.7 Merk opp sitat. Ikkje bruk sitat-element for � f� formateringseffektar som til d�mes innrykk. [Prioritet 2]
- I HTML b�r du for eksempel bruka Q- og BLOCKQUOTE-elementa til � merka opp respektivt korte og lengre sitat.
- Tekniske l�ysingar for punkt 3.7
N�r innhaldsutviklarar markerer endringar i spr�ket i eit dokument, kan talesynteseprogram og leselister automatisk bytta til det nye spr�ket. Dette er med p� gjera dokumentet meir tilgjengeleg til fleirspr�klege brukarar. Innhaldsutviklarar b�r spesifisera kva for eit naturleg spr�k som er hovudspr�ket i dokumentet (gjennom markering eller HTTP-startblokker). Innhaldsutviklarar b�r �g inkludera utvidingar av akronym og forkortingar.
I tillegg til � hjelpa brukarar av spesialprogramvare (f.eks.. talesynteseprogram), vil spesifisering av spr�k ogs� gjera det muleg for s�kemotorar � finna n�kkelord og identifisera spr�ket i dokument. Det gjer det lettare for alle brukarar av veven, inkludert menneske med l�revanskar eller som er d�ve.
N�r forkortingar og endringar i spr�ket ikkje blir angjeven kan dei bli uforst�eleg i talesynteseprogram eller ved bruk av leselist.
- 4.1 Angje tydeleg endringar i spr�ket til dokumentteksten og i eventuelle tekstalternativ (f.eks.. bildetekster). [Prioritet 1]
- Du kan i HTML bruka �lang�-attributtet til dette. I XML brukar du �xml:lang�.
- Tekniske l�ysingar for punkt 4.1
- 4.2 Spesifiser den utvida forma av kvar forkorting og kvart akronym i eit dokument f�rste gong det kjem. [Prioritet 3]
- I HTML kan du bruka �title�-attributtet p� ABBR- og ACRONYM-elementa. � angje den utvida forma i hovudteksten vil �g hjelpa tilgjengelegheita.
- Tekniske l�ysingar for punkt 4.2
- 4.3 Angje hovudspr�ket i eit dokument. [Prioritet 3]
- I HTML kan du bruka �lang�-attributtet p� HTML-elementet. I XML kan du bruka �xml:lang�. Driftsansvarlege for vevtenarar b�r konfigurera desse til � bruka HTTPs mekanismar for innhaldsforhandling ([RFC2068], seksjon 14.13) s� klientprogram automatisk kan henta dokumenta i det spr�ket brukaren f�retrekk.
- Tekniske l�ysingar for punkt 4.3
Tabellar skal berre brukast til � merka opp tabellbasert informasjon (datatabellar). Innhaldsutviklarar b�r unng� � bruka dei til grafisk utforming av sider (formgjevingstabellar). Uansett korleis tabellar blir brukt, vil dei skapa problem for brukarar av skjermlesarar (sj� punkt 10.3).
Nokre nettlesarar gjer det muleg for brukarar � forflytta seg mellom tabellceller og f� tilgang til informasjon fr� overskriftsceller. Viss tabellane ikkje er skikkeleg markert vi dei ikkje gje nettlesarane nok og passande informasjon (sj� �g retningslinje 3).
Dei f�lgjande punkta vil direkte hjelpa menneske som f�r tilgang til ein tabell gjennom lyd (f.eks.. ein skjermlesar eller ei datamaskin i bil) eller som berre ser ein del av sida om gongen (f.eks.. blinde brukarar, brukarar med nedsett syn som brukar talesyntese eller leselist eller brukarar med sm� skjermar).
- 5.1 Marker rad- og kolonneoverskrifter i datatabellar. [Prioritet 1]
- I HTML kan du bruka TD til � identifisera dataceller og TH til � markera overskriftsceller.
- Tekniske l�ysingar for punkt 5.1
- 5.2 Viss du har datatabellar som har to eller fleire logiske niv� med rad- og kolonneoverskrifter b�r du bruka markering til � kopla datacellene med overskriftscellene. [Prioritet 1]
- I HTML kan du bruka THEAD, TFOOT og TBODY til � gruppera rader og COL og COLGROUP til � gruppera kolonner. Du b�r �g bruka �axis�-, �scope�- og �headers�-attributta til � bekskriva meir komplekse forhold mellom data.
- Tekniske l�ysingar for punkt 5.2
- 5.3 Ikkje bruk tabellar til grafisk utforming viss ikkje tabellen kan lesast line�rt. Viss dette ikkje er muleg b�r du gje eit ekvivalent alternativ (som kan vera ein line�r versjon av tabellen). [Prioritet 2]
- Obs. N�r nettlesarar st�ttar plassering via stilsett, b�r ikkje tabellar bli brukt til grafisk utforming. Sj� �g punkt 3.3.
- Tekniske l�ysingar for punkt 5.3
- 5.4 Viss ein tabell blir brukt slik m� du ikkje bruka strukturell markering for � oppn� ein viss utsj�nad. [Prioritet 2]
- I HTML skal du ikkje bruka TH-elementet for � visa innhaldet av ei vanleg datacelle midtstilt og halvfeit.
- Tekniske l�ysingar for punkt 5.4
- 5.5 Ha med samandrag av tabellar. [Prioritet 3]
- I HTML kan du bruka �summary�-attributtet p� TABLE-elementet.
- Tekniske l�ysingar for punkt 5.5
- 5.6 Ha med forkortingar av overskriftsceller. [Prioritet 3]
- Du kan bruka �abbr� p� TH-elementet i HTML for � oppn� dette.
- Tekniske l�ysingar for punkt 5.6
Sj� �g punkt 10.3.
Sj�lv om du som innhaldsutviklar absolutt b�r bruka ny teknologi som l�yser eksisterande problem, b�r du veta korleis du kan f� sidene dine til � verka med eldre nettlesarar og for folk som vel � skru av desse funksjonane.
- 6.1 Lag dokumenta slik at dei kan blir lest utan stilsett. N�r eit HTML-dokument blir vist utan noko tilh�yrande stilsett m� det framleis vera muleg � lesa og fullt ut forst� dokumentet. [Prioritet 1]
- N�r innhaldet er logisk strukturert vil det bli vist p� ein meiningsfull m�te sj�lv n�r tilh�yrande stilsett ikkje blir brukt (er deaktivert eller ikkje st�tta).
- Tekniske l�ysingar for punkt 6.1
- 6.2 S�rg for at alternativ til dynamisk innhald blir oppdatert n�r det dynamiske innhaldet blir endra. [Prioritet 1]
- Tekniske l�ysingar for punkt 6.2
- 6.3 S�rg for at sider er fullt ut brukbare n�r skript, applettar eller andre programobjekt ikkje er st�tta eller st�tta er deaktivert. Viss dette ikkje er muleg m� du ha ei alternativ side med alternativ, ekvivalent informasjon. [Prioritet 1]
- Du m� for eksempel s�rgja for at lenkjer som utl�yser skript verkar n�r dette ikkje er st�tta eller n�r st�tta er deaktivert (bruk f.eks. ikkje �javascript:� som lenkjem�l). Viss det ikkje er muleg � gjera sida brukbar utan skript, b�r du ha eit tekstalternativ i NOSCRIPT-elementet eller bruka vevtenarbaserte og ikkje klientbaserte skript, eventuelt ha ei alternativ tilgjengeleg side som nemnt i punkt 11.4. Sj� �g retningslinje 1.
- Tekniske l�ysingar for punkt 6.3
- 6.4 For skript og applettar m� du sj� til at hendingsaktivatorar er uavhengig av maskin- og programvare. [Prioritet 2]
- Sj� definisjonen av maskinvareuavhengig.
- Tekniske l�ysingar for punkt 6.4
- 6.5 S�rg for at dynamisk innhald er tilgjengeleg eller inkluder ein alternativ presentasjon eller side. [Prioritet 2]
- I HTML kan du bruka p� NOFRAMES i slutten av kvart rammesett. For nokre program kan vevtenarbaserte skript vera meir tilgjengelege enn kilentbaserte.
- Tekniske l�ysingar for punkt 6.5
Sj� �g punkt 11.4.
Nokre menneske med kognitive eller visuelle funksjonshemmingar kan ha problem med � lesa tekst som r�rar seg. R�rsle kan �g f�ra til slik distraksjon at resten av sida blir uleseleg for menneske med kognitive funksjonshemmingar. Skjermlesarar kan ikkje lesa tekst som r�rer seg. Menneske med fysiske funksjonshemmingar kan ha problem med � r�ra seg raskt eller n�yaktig nok til � bruka bevegelege objekt p� nettsider.
Obs. Alle desse punkta inneber at innhaldsutviklaren har ansvar for at dei fungerer til nettlesarar har gode nok funksjonar for kontroll av dette.
- 7.1 Til nettlesarar gjer det muleg for brukarar � styra flimring m� du unng� � f� skjermen til � flimra. [Prioritet 1]
- Obs. Menneske med fotosensitiv epilepsi kan f� anfall utl�yst av flimring eller blinking med frekvensar fr� 4 til 59 blink i sekund (Hertz) med eit toppniv� p� 20 Hz. Ogs� raske overgangar fr� m�rke til lys kan f�ra til anfall.
- Tekniske l�ysingar for punkt 7.1
- 7.2 Til nettlesarar gjer det muleg for brukarar � kontrollera blinking b�r du unng� � f� innhaldet til � blinka (f.eks.. ved � endra visinga av eit objekt regelmessig ved � sl� den av og p�). [Prioritet 2]
- Tekniske l�ysingar for punkt 7.2
- 7.3 Til nettlesarar gjer det muleg for brukarar � stoppa r�rsle av innhald b�r du unng� slik r�rsle. [Prioritet 2]
- N�r ei side har r�rleg innhald b�r du ha ein mekanisme i eit skript eller i ein applett til � la brukarar stoppa r�rsla eller oppdateringa. Ved � bruka stilsett saman med skript til � laga r�rsle kan det vera lettare for brukarar � stoppa r�rsla. Sj� �g retningslinje 8.
- Tekniske l�ysingar for punkt 7.3
- 7.4 Til nettlesarar gjer det muleg � stoppa automatiske oppdateringar b�r du ikkje ha sider som oppdaterer seg automatisk. [Prioritet 2]
- For eksempel b�r du – s� lenge det ikkje er muleg for brukarar � sl� av dette – ikkje bruka �http-equiv="refresh"� til � f� sider til � oppdatera seg automatisk.
- Tekniske l�ysingar for punkt 7.4
- 7.5 Til nettlesarar gjer det muleg � stoppa automatisk omadressering b�r du ikkje bruka markering for automatisk � omadressera sidene. Konfigurer heller vevtenaren til � f�reta omadresseringa. [Prioritet 2]
- Tekniske l�ysingar for punkt 7.5
Obs. BLINK- og MARQUEE-elementa er ikkje definert i nokon HTML-spesifikasjon fr� W3C og b�r s�leis ikkje bli brukt. Sj� �g retningslinje 11.
N�r eit innebygd objekt har sitt eiga brukargrensesnitt m� dette vera tilgjengeleg for alle. Viss dette ikkje er muleg m� alternative, tilgjengelege l�ysingar vera inkludert.
Obs. For informasjon om tilgjengelege brukargrensesnitt, sj� Retningslinjer for tilgjengelegheit i nettlesarar ([WAI-USERAGENT]) og Retningslinjer for tilgjengelegheit i forfattarverkt�y ([WAI-AUTOOL]).
- 8.1 Programobjekt som f.eks. skript og applettar m� vera direkte tilgjengelege eller kompatible med tillleggsprogram [Prioritet 1 viss funksjonaliteten er viktig og ikkje finst andre plassar, elles prioritet 2.]
- Sj� �g retningslinje 6.
- Tekniske l�ysingar for punkt 8.1
Maskinvareuavhengig tilgang tyder at brukaren kan bruka nettlesaren eller dokumentet ved hjelp av den inneinga som han har valt. Dette kan vera mus, tastatur, talegjenkjenning eller anna. Viss for eksempel eit skjemafelt berre kan aktiverast ved bruk av mus eller annan peikereiskap, vil ikkje ein blind person som brukar talegjenkjenning, tastatur e.l. kunna bruka skjemaet.
Obs. Viss du har tekstalternativ til bildekart eller bilde brukt som lenkjer er det muleg for brukarar � bruka desse utan noko peikereiskap. Sj� �g retningslinje 1.
Generelt sett kan sider som kan brukast ved hjelp av tastatur ogs� brukast ved hjelp av talegjenkjenningsprogram eller tekstgrensesnitt.
- 9.1 Ha klientbaserte bildekart i staden for vevtenarbaserte s� lenge omr�dene kan definerast med tilgjengelege geometriske former. [Prioritet 1]
- Sj� �g punkt 1.1, 1.2, og 1.5.
- Tekniske l�ysingar for punkt 9.1
- 9.2 Sj� til at alle objekt som har sitt eiga brukargrensesnitt kan bli brukt maskinvareuavhengig. [Prioritet 2]
- Sj� definisjonen av maskinvareuavhengig.
- Sj� �g retningslinje 8.
- Tekniske l�ysingar for punkt 9.2
- 9.3 I skript b�r du spesifisera logiske hendingsaktivatorar og ikkje maskinvareavhengige. [Prioritet 2]
- Tekniske l�ysingar for punkt 9.3
- 9.4 Ha ei naturleg rekkjef�lgje p� lenkjer, skjemaelement og andre objekt. [Prioritet 3]
- I HTML kan du spesifisera den naturlege rekkjef�lgja p� visse element ved hjelp av �tabindex�-attributtet.
- Tekniske l�ysingar for punkt 9.4
- 9.5 Ha hurtigtastar p� viktige lenkjer (inkludert dei i klientbaserte bildekart), skjemaelement og grupper med desse. [Prioritet 3]
- I HTML kan du spesifisera hurtigtastar ved � bruka �accesskey�-attributtet.
- Tekniske l�ysingar for punkt 9.5
For eksempel vil mange eldre nettlesarar ikkje la brukaren g� til tomme skjemafelt. Eldre skjermlesarar les lenkjelister som ei lenkje. Desse aktive elementa er derfor vanskelege eller umulege � f� tilgang til. � endra det aktive vindauget eller automatisk opna nye vindauge kan �g vera veldig forstyrrande og forvirrande for brukarar som ikkje kan sj� dette.
Obs. Dei f�lgjande punkta gjeld berre til nettlesarar (inkludert st�tteteknologi) kan handtera dessa problema. Desse punkta blir rekna som �overgangsl�ysingar�, noko som tyder at arbeidsgruppa for desse retningslinjene s�g p� dei som gyldige og n�dvendige for tilgjengelegheita n�r dette dokumentet vart laga. Arbeidsgruppa reknar derimot ikkje med at desse punkta blir n�dvendige i framtida n�r teknologien er forbetra �g innehald st�tte for dette.
- 10.1 Til nettlesarar gjer det muleg for brukaren � skru av automatisk opna vindauge, b�r du ikkje f� dette til � skje utan � informera brukaren. [Prioritet 2]
- I HTML b�r du unng� � bruka ei ramme som har eit nytt vindauge som m�l.
- Tekniske l�ysingar for punkt 10.1
- 10.2 Til nettlesarar st�ttar eksplisitt samanheng mellom etikettar og skjemaelement b�r du la alle etikettar som er implisitt knytta til skjemaelement vera korrekt plasserte. [Prioritet 2]
- Etiketten m� st� rett framfor skjemaelement og p� same linje (noko som tillet meir en eitt skjemalement og ein etikett p� kvar linje) eller vera p� linja framfor skjemalementet (med berre ein etikett og eitt skjemafelt per linje). Sj� �g punkt 12.4.
- Tekniske l�ysingar for punkt 10.2
- 10.3 Til nettlesarar (inkludert st�tteteknologi) viser sidestilt tekst korrekt b�r du line�re tekstalternativ (p� same eller annan side) til alle tabellar som viser sidestilt tekst i fleire kolonner. [Prioritet 3]
- Obs. Sj� definisjonen av line�r tabell. Dette punktet hjelper folk med nettlesarar (som f.eks. ein skjermlesar) som ikkje kan handtera sidestilte tekstblokker. Punktet ber ikkje innhaldsutviklarar � la vera � bruka tabellar til tabellbasert informasjon.
- Tekniske l�ysingar for punkt 10.3
- 10.4 Til nettlesarar kan handtera tomme skjemaelement korrekt b�r du ha standardverdiar som plasshaldarar til desse. [Prioritet 3]
- I HTML kan du ha dette i TEXTAREA- og INPUT-element.
- Tekniske l�ysingar for punkt 10.4
- 10.5 Til nettlesarar (inkludert st�tteteknologi) kan visa etterf�lgjande lenkjer korrekt b�r du ha ekstra, visbare teikn mellom lenkjer. [Prioritet 3]
- Tekniske l�ysingar for punkt 10.5
Desse retningslinjene anbefaler W3C-teknologi (f.eks.. HTML, CSS osv.) av fleire grunnar:
- W3C-teknologi har �innebygde� funksjonar for tilgjengelegheit.
- W3C-spesifikasjonane blir gjennomg�tt tidleg av andre slik at sp�rsm�l som har med tilgjengelegheit � gjera blir behandla tidleg i utformingsfasen.
- W3C-spesifikasjonane blir utvikla gjennom ein open prosess.
Mange format som ikkje blir utvikla av W3C (f.eks.. PDF, Shockwave) krev at ein installerer innpluggingsmodular eller nye program. Oftast kan ikkje desse formata visast i vanlege nettlesarar (inkludert st�tteteknologi). Unng� funksjonar som ikkje finst i standardar fr� W3C (nettlesarspesifikke element, attributt, eigenskapar og funksjonar) d� desse vil f�ra til at sidene blir mindre tilgjengelege for brukarar med ulik maskin- og programvare. N�r teknikkar som hindrar tilgjengelegheita m� bli brukt (enten den er programvarespesifikk eller ei) s� m� du ogs� inkludera alternative, ekvivalente sider.
Sj�lv n�r teknologi fr� W3C blir brukt, m� han bli brukt slik han er spesifisert i desse retningslinjene. N�r du brukar ny teknologi m� du s�rgja for at dei kan transformerast stilfullt (sj� �g retningslinje 6.).
Obs. N�r du konverterer dokument (fr� PDF, PostScript, RTF eller andre format) til markeringsspr�k fr� W3C (HTML, XML) vil du ikkje alltid f� eit tilgjengeleg dokument. Du b�r derfor validera alle sidene etter konverteringa (sj� validering). Viss ei side ikkje kan konverterast lett, b�r du enten endra sida slik at originalversjonen kan konverterast skikkeleg eller ha ein ekstra versjon i HTML eller rein tekst.
- 11.1 Bruk W3C-teknologi n�r dei er tilgjengelege og h�ver for ei oppg�ve. Bruk �g den nyaste versjonen n�r denne er st�tta. [Prioritet 2]
- Sj� referanselista for informasjon om kor du kan kan finna dei siste W3C-spesifikasjonane og [WAI-UA-SUPPORT] for informasjon om st�tte for W3C-teknologi i nettlesarar.
- Tekniske l�ysingar for punkt 11.1
- 11.2 Unng� nedgraderte funksjonar i W3C-teknologi. [Prioritet 2]
- I HTML b�r du ikkje bruka det nedgraderte FONT-elementet. Bruk heller stilsett (f.eks.. �font�-eigenskapen i CSS).
- Tekniske l�ysingar for punkt 11.2
- 11.3 Inkluder informasjon slik at brukarar kan motta dokument etter deira preferansar (f.eks.. spr�k og innhaldstype). [Prioritet 3]
- Obs. Bruk innhaldsforhandling der det er muleg.
- Tekniske l�ysingar for punkt 11.3
- 11.4 Viss du, etter � ha gjort s� godt du kan, ikkje kan laga ei tilgjengeleg side, b�r du inkludera ei lenkje til ei alternativ side som brukar W3C-teknologi, er tilgjengeleg og har ekvivalent informasjon (eller funksjonalitet) og blir oppdatert like ofte som den utilgjengelege originalsida. [Prioritet 1]
- Tekniske l�ysingar for punkt 11.4
Obs. Innhaldsutviklarar b�r berre ty til alternative sider n�r andre l�ysingar ikkje kan brukast. Dette er fordi alternative sider oftast ikkje blir oppdatert s� ofte som �hovudsidene�. Ei side som ikkje er oppdatert kan vera like frustrerande som ei som er utilgjengeleg sidan informasjonen p� originalsida i begge tilfelle ikkje er tilgjengeleg. Automatisk genererte alternative sider kan f�ra til oftare oppdatering, men innhaldsutviklarar m� likevel passa p� at desse sidene fungerer skikkeleg og at brukarar kan forflytta seg mellom ein nettstad ved � f�lgja lenkjer p� hovudsidene, dei alternative sidene eller begge. F�r ein b�r ty til alternative sider b�r utforminga av originalsida tenkjast n�ye gjennom. � gjera den tilgjengeleg vil sannsynlegvis gjera den betre for alle brukarar.
� gruppera element og gje informasjon om korleis ulike element h�yrer saman kan vera nyttig for alle brukarar. Komplekse forhold mellom delar av ei side kan vera vanskeleg for menneske med kognitive eller visuelle funksjonshemmingar � forst� og fatta.
- 12.1 Gje kvar ramme ein eigen tittel for � gjera det lettare � identifisera og forflytta seg mellom dei. [Prioritet 1]
- I HTML kan du bruka �title�-attributtet p� FRAME-element.
- Tekniske l�ysingar for punkt 12.1
- 12.2 Beskriv meininga til rammer og korleis dei h�yrer saman viss dette ikkje kan lesast ut fr� rammetittelen. [Prioritet 2]
- I HTML kan du bruka �longdesc�-attributtet eller ei beskrivingslenkje.
- Tekniske l�ysingar for punkt 12.2
- 12.3 Del stor mengder informasjon i mindre delar der dette er naturleg. [Prioritet 2]
- I HTML kan du bruka OPTGROUP til � gruppera OPTION-element inni eit SELECT-element. Du kan �g gruppera skjemfelt med FIELDSET- og LEGEND-elementa. Bruk lister inne i kvarandre n�r dette passar seg og overskrifter for � strukturera dokument. Sj� �g retningslinje 3.
- Tekniske l�ysingar for punkt 12.3
- 12.4 Knytt etikettar eksplisitt til skjemafelta dei h�yrer til. [Prioritet 2]
- I HTML kan du bruka LABEL-elementet og �for�-attributtet p� dette.
- Tekniske l�ysingar for punkt 12.4
Klare og konsistente navigasjonsmekanismar er viktige for folk med kognitive vanskar eller blinde, og vil hjelpa alle brukarar.
- 13.1 Gjer slik at m�let til ei lenkje er tydeleg. [Prioritet 2]
- Lenkjetekster b�r vera slik at dei kan bli forst�tt n�r dei blir lest ut av samanhengen – enten �leine eller som ein del av ei lenkjeliste. Lenkjeteksten b�r �g vera kort og konsis.
- I HTML b�r du skriva �Informasjon om versjon 4.3� i staden for �klikk her�. I tillegg til klare lenkjetekster kan innhaldsutviklarar gjera lenkjem�let end� meir tydelegt ved � bruk ein lenkjetittel (f.eks.. �title�-attributtet i HTML).
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.1
- 13.2 Inkluder metadata for � gje semantisk informasjon om sider og nettstader. [Prioritet 2]
- Du kan bruka RDF ([RDF]) for � inkludera namnet til forfattaren av dokument, dokumenttypen osv.
- Obs. Nokre nettlesarar for HTML kan bygga opp navigasjonsverkt�y basert p� dokumentrelasjonar definert av LINK-elementet og �rel�- og �rev�-attributta (f.eks.. rel="next", rel="previous" og rel="index"). Sj� �g punkt 13.5.
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.2
- 13.3 Inkluder informasjon om korleis nettstaden er utforma (f.eks.. eit kart over nettstaden eller ei innhaldsliste). [Prioritet 2]
- N�r du forklarar korleis nettstaden er utforma b�r du spesielt nemna og forklara funksjonar som gjer han tilgjengeleg.
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.3
- 13.4 Bruk navigasjonsmekanismar konsistent. [Prioritet 2]
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.4
- 13.5 Inkluder navigasjonsstriper for � gje enkel tilgang til navigasjonsmekanismar. [Prioritet 3]
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.5
- 13.6 Grupper relaterte lenkjer, identifiser gruppene (for nettlesarar) og til nettlesarar kan gjera dette b�r du ha ein m�te � overstyra grupperinga. [Prioritet 3]
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.6
- 13.7 Viss du har s�kefunksjonar p� sidene b�r det kunne vera muleg � f�reta ulike typar s�k (av meir eller mindre avansert grad) og etter sine eigne preferansar. [Prioritet 3]
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.7
- 13.8 Ha s�rskilt viktig informasjon i begynnelsen av overskrifter, avsnitt, lister osv. [Prioritet 3]
- Obs. Dette er spesielt nyttig for menneske som f�r tilgang til informasjonen sekvensielt – f.eks. brukarar av talesynteseprogram.
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.8
- 13.9 Inkluder informasjon om dokumentsamlingar (dokument som best�r av fleire sider). [Prioritet 3]
- I HTML kan du spesifisera dokumentsamlingar ved � bruka LINK-elemetet saman med �rel� og �rev�-attributta. Ein annan m�te � laga slike samlingar er � laga eit arkiv (f.eks.. med zip, tar og gzip eller stuffit) som inneheld sidene.
- Obs. Det kan bli mykje billigare for menneske med funksjonshemmingar som les sakte dersom sidene kan lastast ned og visast fr�kopla.
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.9
- 13.10 Inkluder ein m�te � hoppa over ASCII-kunst p� fleire linjer. [Prioritet 3]
- Sj� punkt 1.1 og eksemplet p� ASCII-kunst i ordforklaringa.
- Tekniske l�ysingar for punkt 13.10
Konsistent formgjeving av sidene, gjenkjenneleg grafikk og eit spr�k som er lett � forst� vil hjelpa alle brukarar. Spesielt vil det vera til nytte for menneske med kognitive vanskar eller som har lesevanskar. (Hugs likevel � ha tekstalternativ, slik at menneske som er blinde, har nedsett syn eller som av ein annan grunn ikkje kan sj� grafikken (enten dette er frivillig eller ei) likevel kan f� tilgang til informasjonen. Sj� �g retningslinje 1.)
Bruk eit klart og enkelt spr�k som gjer kommunikasjonen betre. Tilgang til skriven informasjon kan vera vanskeleg for menneske som har ulike funksjonshemmingar. Ved � bruka eit klart og enkelt spr�k hjelper du �g dei som ikkje har same morsm�l som deg, inkludert dei som kommuniserer med teiknspr�k.
- 14.1 Bruk det klaraste og enklaste spr�ket som h�ver til nettstadens innhald. [Prioritet 1]
- Tekniske l�ysingar for punkt 14.1
- 14.2 Inkluder ekstra tekst, grafikk eller lyd for � gjera innhaldet lettare � forst�. [Prioritet 3]
- Sj� �g retningslinje 1.
- Tekniske l�ysingar for punkt 14.2
- 14.3 Bruk ein presentasjon som er konsistent gjennom alle sidene p� ein nettstad. [Prioritet 3]
- Tekniske l�ysingar for punkt 14.3
Valider tilgjengelegheita med automatiske verkt�y og gjennomgang av ein person. Automatiske metodar er oftast raske og enkle, men kan ikkje oppdaga alle problem som har med tilgjengelegheit � gjera. Gjennomgang av andre kan medverka til at spr�ket blir klarare og lettare � forst�, og at sida blir lettare � navigera.
Begynn � bruka valideringsmetodar s� tidleg som muleg. Jo tidlegare problem med tilgjengelegheita kan oppdagast, desto lettare er dei � l�ysa og � unng� seinare.
Her f�lgjer nokre viktige valideringsmetodar, vidare diskutert i dokumentet med tekniske l�ysingar, validering.
- Bruk eit verkt�y som unders�kjer om eit dokument er tilgjengeleg og korleis dokumentet vil fungere i ulike nettlesarar. Merk at desse verkt�ya ikkje kan kontrollera alle problem som har med tilgjengelegheit � gjera, som f.eks. meiningsfulle lenkjetekster eller passande tekstalternativ.
- Valider syntaksen (f.eks.. HTML og XML).
- Valider stilsett (f.eks.. CSS).
- Bruk ein tekstbasert nettlesar eller emulator.
- Bruk fleire grafiske nettlesarar, med ulike innstillingar:
- lyd og bilde
- ingen vising av bilde
- ingen framstilling av lyd
- uten mus
- uten rammer, skript, stilsett og applettar
- Bruk fleire nettlesarar, b�de gamle og nyare.
- Bruk ein talesyntesenettlesar, ein skjermlesar, ein skjermforst�rrar, ein liten skjerm osv.
- Bruk stave- og grammatikkontroll. Ein person som f�r sida lest opp av eit talesynteseprogram kan ha store vanskar med � forst� feilstava ord som ikkje finst i programmets innebygde ordliste. Ved � fjerna grammatikkfeil vil du auka forst�inga.
- Les gjennom dokumentet for � kontrollera kor lettlest det er. Lesbarheitsstatistikkar som kan lagast av ulike tekstbehandlingsprogram kan vera nyttig indikatorar p� dette. Det er likevel betre � la eit erfare menneske g� gjennom dokumentet. Ein korrekturlesar kan �g hjelpa til med � oppdaga potensielle kulturelle problem som kan oppst� ved spesiell spr�kbruk o.l.
- La menneske med funksjonshemmingar lesa gjennom dokumenta. Dei kan gje verdifull tilbakemelding p� kor tilgjengelege og brukbare dokumenta er for slike.
- Applett
- Eit programobjekt som er innebygd i ei nettside.
- ASCII-kunst
- ASCII-kunst er teikn og bokstavar som blir brukt til � laga eit bilde. For eksempel er ;-) eit emotikon (ogs� kalla ein fjesing eller smiley). Dette er eit eksempel p� ein ASCII-teikning som viser forholdet mellom blinkingsfrekvens og samantrekningar hos pasientar med �pne og lukka auge [hopp over ASCII-teikninga eller les ei beskriving av ho]:
% __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __
100 | * |
90 | * * |
80 | * * |
70 | @ * |
60 | @ * |
50 | * @ * |
40 | @ * |
30 | * @ @ @ * |
20 | |
10 | @ @ @ @ @ |
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70
Blinkingsfrekvens (Hertz)
- Bakoverkompatibel
- Utforming som framleis vil verka med tidlegare versjonar av eit spr�k, program e.l.
- Bilde
- Ein grafisk presentasjon.
- Bildekart
- Eit bilde som har handlingar kopla til ulike omr�de p� bildet. Ved � klikka p� eit omr�de vil ei handling bli utf�rt.
- N�r ein brukar klikkar p� eit aktivt omr�de av eit klientbasert bildekart vil nettlesaren sj� kva omr�de brukaren klikka p� og s� f�lgja lenkja som h�yrer til dette omr�det. N�r ein brukar klikkar p� eit omr�de p� eit vevtenarbasert bildekart blir koordinatane til der brukaren klikka sendt til ein vevtenar, som s� utf�rer ei handling.
- Innhaldsutviklarar kan gjera klientbaserte bildekart tilgjengelege ved laga maskin- og programvareuavhengig tilgang til lenkjene som h�yrer til dei ulike omr�da p� bildekartet. Klientbaserte bildekart gjer det muleg for brukaren � f� direkte melding om peikaren er over eit aktivt omr�de (som kan veljast).
- Blindeskrift
- Braille er ei blindeskrift brukar seks opph�gde punkt i ulike m�nster for � representera bokstavar og tal. Desse kan f�last av blinde som brukar fingertuppane til � lesa. Ordet �Accessible� i ser slik ut i braille:
- Ei leselist hever og senkar punktm�nster etter elektriske signal, oftast fr� ei datamaskin. Resultatet er ei tekstlinje blindeskrift som kan endrast fr� ein augneblink til ein annan. Dei vanlegaste leselister har mellom ei celle (seks eller �tte punkt) til �tti celler p� ei linje. Dei fleste har mellom tolv og tjue celler p� kvar linje.
- Dynamisk HTML (DHTML)
- DHTML er eit marknadsf�ringsuttrykk for ein blanding av standardar, inkludert HTML, stilsett, dokumentobjektsmodellen [DOM1] og skriptspr�k. Det finst likevel ingen W3C-spesifikasjon som definerer DHTML. Dei fleste retningslinjene i dette dokument kan passa til sider som brukar DHTML, men spesielt retningslinje 1, 3, 6, 7 og 9 fokuserer p� problem som gjeld bruk av skript og stilsett.
- Ekvivalent
- Eit innhaldet er ekvivalent til eit anna innhald viss begge har same funksjon og meining n�r dei blir presentert til brukaren. N�r det gjeld ordet ekvivalent som brukt i dette dokumentet m� det ekvivalente alternativet ha same funksjon for ein person med ei funksjonshemming (s� langt dette er muleg, avhengig av funksjonshemminga og tilgjengeleg teknologi) som hovudinnhaldet har for ein person utan nokon funksjonshemming. Teksten �Fullm�ne� kan gje same informasjon som eit bilde av ein fullm�ne presentert til brukaren. Merk at ekvivalent informasjon fokuserer p� � ha same funksjon. Viss bildet er del av ei lenkje og ein m� forst� bildet for � skj�nna kor lenkja f�rer m� tekstalternativet �g gje brukaren informasjon om dette. � ha alternativ, ekvivalent informasjon til utilgjengeleg innhald er ein av dei viktigaste teknikkane innhaldsutviklarar kan gjera dokumenta meir tilgjengelege til menneske med funksjonshemmingar.
- Eit ekvivalent alternativ kan ha ei beskriving av innhaldet (f.eks.. korleis innhaldet ser eller h�yrest ut). For at brukarar skal kunna forst� informasjonen formilda av eit diagram b�r forfattaren beskriva den visuelle informasjonen i diagrammet.
- Sidan teksten kan presenterast til brukaren som f.eks. tale, blindeskrift eller vanleg, visuell tekst krev desse retningslinjene ekvivalente tekstalternativ til alt grafisk innhald og lyd. Tekstalternativa m� vera skriven slik at dei formidlar alt det viktige innhaldet. Ikkje-tekstlege alternativ (f.eks.. ikon, f�rehandsinnspelt tale eller eit filmklipp av ein person som omset teksten til teiknspr�k) er �g med p� � forbetra tilgjengelegheita for menneske som ikkje kan f� tilgang til skriven tekst eller annan visuelle informasjon. Dette gjeld blant anna blinde, menneske med kognitive vanskar, l�revanskar og menneske som er d�ve.
- Ekvivalent informasjon kan inkluderast p� fleire m�tar: gjennom bruk av spesielle attributt (f.eks.. tekstverdien til �alt�-attributtet i HTML og SMIL), som ein del av elementinnhaldet (f.eks.. i OBJECT-elementet i HTML), som ein del av teksten eller i eit eksternt dokument (som brukaren kan f� tilgang til ved bruk av f.eks. �longdesc�-attributtet i HTML eller ei beskrivingslenkje). Det kan vera n�dvendig � kombinera fleire teknikkar (f.eks.. � bruka �alt� for ei kort beskriving for � brukarar som kjenner til innhaldet fr� f�r av og �longdesc� for ei lenkje til meir detaljert og komplett informasjon, for brukarar som les innhaldet for f�rste gang). Meir informasjon om korleis og n�r ein skal laga ekvivalent informasjon finn du i dokumentet med tekniske l�ysingar ([TECHNIQUES]).
- Ei tekstavskrift er eit tekstalternativ til lydinformasjon (tale og ulike lydeffektar). Ein undertekst er ei tekstavskrift av lydsporet som er synkronisert med filmen og lyden. Undertekster blir oftast vist grafisk over filmen, noko som hjelper menneske som er d�ve, har nedsett h�yrsel eller ikkje kan h�yra lyden av andre grunnar. Ei beskrivande tekstavskrift kombinerar undertekster med beskrivingar av filminformasjon (beskrivingar av handlingar, kroppsspr�k, grafikk og sceneendringar p� filmsporet). Desse tekstalternativ gjer presentasjonen meir tilgjengeleg til menneske som er b�de blinde og d�ve og menneske som ikkje kan k�yra film, animasjon o.l. Informasjonen blir �g tilgjengeleg til s�kemotorar.
- Eit eksempel p� eit ikkje-tekstleg ekvivalent alternativ er ei lydbeskriving av dei vesentlege elementa til ein presentasjonen. Beskrivinga er enten ein f�rehandsinnspelt stemme eller ein stemme generert av eit talesynteseprogram (enten f�rehandsinnspelt eller genrert i sanntid). Lydbeskrivinga blir synkronisert med lydsporet til presentasjonen, oftast til naturlege pausar og opphald i lydsporet. Eksempel p� lydbeskrivingar er informasjon om handlingar, kroppsspr�k, grafikk og sceneendringar.
- Element
- Dettte dokumentet brukar uttrykket �element� b�de etter SGML-definisjonen (eit element er ein sytakskonstruksjon) og meir generelt om ein type innhald (som video eller lyd) eller ein logisk konstruksjon (f.eks.. ei overskrift eller ei liste). Den andre definisjonen legg vekt p� at ei retningslinje som er inspirert av HTML �g kan brukast om og gjelda andre spr�k.
- Merk at nokre element har innhald som blir vist (f.eks.. P-, LI- og TABLE-elementa i HTML), nokre blir erstatta av innhald som hentast utanfr� (f.eks.. IMG-elementet) og nokre har berre noko � seia for dokumentbehandlinga (f.eks.. vil STYLE- og SCRIPT-elementa f�ra til at informasjonen blir behandla som eit stilsett eller av ein skriptmotor). Eit element som gjer at tekst (bokstavar, tal og andre teikn) blir vist som ein del av dokumentet blir kalla eit tekstelement.
- Forfattarverkt�y
- Redigeringsprogram for HTML, konverteringsverkt�y og programvare som genererer nettsider basert p� databasar er alle forfattarverkt�y. Sj� Retningslinjer for tilgjengelegheit i forfattarverkt�y ([WAI-AUTOOLS]) for informasjon om korleis ein kan utvikla tilgjengelege forfattarverkt�y.
- Innhald, struktur og presentasjon
- Med innhaldet i eit dokument meiner me det dokumentet fortel gjennom spr�k, bilde, lydar, filmklipp, animasjonar o.l. Strukturen til eit dokument er korleis det er organisert (f.eks.. inndelt i kapittel, med ei innleiing og ei innhaldsliste). Eit element (f.eks.. P, STRONG eller BLOCKQUOTE i HTML) som markerer ein viss struktur kallar me eit strukturelement. Presentasjonen av eit dokument er korleis dokumentet blir framstilt (f.eks.. som ei utskrift, som ein todimensjonal grafiske presentasjon, ein tekstbasert presentasjon, tale eller blindeskrift). Eit element som spesifiserer ein viss presentasjon av eit dokument (f.eks.. B, FONT eller CENTER) kallar me eit presentasjonselement.
- Eit eksempel p� skilnaden mellom desse er ei overskrift. Innhaldet er kva overskrifta seier (f.eks.. �seilb�tar�). I HTML er overskrifta eit strukturelt element som ein kan markera med f.eks. H2-elementet. Presentasjonen av overskrifta kan vera eit stykke halvfeit skrift i margen, ei midtstilt linje tekst eller ein tittel som blir lest med ein spesiell stemme (som ein stemmefont).
- Innhaldsutviklar
- Ein som utviklar nettsider eller nettstader.
- Maskinvareuavhengig
- Ein brukar m� kunna bruka ein nettlesarar (og dokumentet denne viser) med sine foretrukne ut- og inneiningar. Eksempel p� inneiningar er tastatur, blindeskrifttastatur, utstyr for kontrollering av maskiner ved hjelp av hovudet, andre peikereiskapar og mikrofonar. Eksempel p� uteiningar er dataskjermar, talesynteseprogram og leselist.
- Merk at st�tte for maskinvareuavhengnad ikkje tyder at ein nettlesar m� st�tta alle mulege typar inn- og uteiningar. Men om nettlesaren har st�tte for b�de mus og tastatur skal brukaren kunna bruka alle funksjonane i nettlesaren med ein av desse.
- Nedgradert
- Eit nedgradert element eller attributt har blitt forelda p� grunn av nyare teknologi. Nedgraderte element kan forsvinna heilt i nyare versjonar av HTML. Oversikta over element og attributt i HTML i dokumentet med tekniske l�ysingar viser kva element og attributt som er nedgraderte i HTML 4.0.
- Forfattarar b�r unng� � bruka nedgraderte element og attributt. Nettlesarar b�r likevel fortsetta � st�tta desse, grunna bakoverkompatibilitet.
- Lenkjetekst
- Tekstinnhaldet til ei lenkje (blir vist direkte i dokumentet).
- Line�r tabell
- Ein line�r tabelle er n�r innhaldet i cellene blir vist som ein serie avsnitt (f.eks.. nedover sida). Avsnitta vil vera i same rekkjef�lgje som cellene er definert i dokumentkjelda. Det skal vera muleg � forst� cellene n�r dei blir lest i rekkjef�lgje og dei b�r innehalda strukturelement (som lagar avsnitt, overskrifter, lister osv.). D� er sida brukbar sj�lv n�r tabellane blir vist line�rt.
- Naturleg spr�k
- Eit spr�k som blir lest, skriven eller uttrykt p� annan m�te. Eksempel er fransk, japansk, amerikansk teiknspr�k og blindeskrift. Det naturlege spr�ket kan definerast ved bruk av �lang�-attributtet i HTML ([HTML40], 8.1) og �xml:lang�-attributtet i XML ([XML], 2.12).
- Navigasjonsmekanismar
- Ein navigasjonsmekanisme er noko brukaren kan navigera ei nettside eller ein nettstad med. Typiske eksempel p� dette er:
- navigasjonsstripe
- Ei navigasjonsstripe er ei samling lenkjer til viktige delar av eit dokument eller ein nettstad.
- kart over nettstaden
- Eit kart over nettstaden gjer eit godt overblikk over korleis han er oppbygd og organisert.
- innhaldsliste
- Ei innhaldsliste har oversikt over (og lenkjer til) dei viktigaste delane av eit dokument.
- Nettlesar
- Programvare som blir brukt til � f� tilgang til innhald p� veven. Dette inkluderer grafiske nettlesarar, tekst- og talebaserte nettlesarar, mobiltelefonar, multimediaspelarar, innpluggingsmodular og programvarebasert st�tteteknologi brukt i samband med nettlesarar (f.eks.. skjermlesarar, skjermforst�rrar og talegjenkjenningsprogramvare).
- Personleg, digital assistent (PDA)
- Ein PDA er ei lita, b�rbar datamaskin. Dei fleste PDA-ar blir brukt til � halda orden p� personlege data og inneheld ofte kalendar, kontaktliste og mulegheit for elektronisk post. PDA-ar er vanlegvis sm� handheldte maskiner med sm� skjermar. Du kan bruka maskinene med fleire innieingar som f.eks. elektronisk penn eller tastatur.
- Skjermforst�rrar
- Eit program som forst�rrar delar av ein skjerm slik at denne blir lettare � sj�. Skjermforst�rrar blir oftast brukt av menneske med nedsett syn.
- Skjermlesar
- Eit program som blir brukt til � lesa opp skjerminnhaldet til brukaren ved bruk av talesyntese. Skjermlesarar blir oftast brukt av menneske som er blinde. Skjermlesarar kan vanlegvis berre lesa reint tekst og ikkje tekst som grafikk.
- Stilsett
- Eit stilsett best�r av eit sett stilreglar som spesifiserer presentasjonen av eit dokument. Stilsett kan koplast til dokument p� tre forskjellige m�tar. Dei kan vera skriven av nettsideforfattaren, av brukaren eller dei kan vera innebygd i nettlesaren. I CSS ([CSS2]) blir samhandlinga mellom stilsett fr� utviklaren, brukaren og innebygd i nettlesaren definert av noko som kallast kaskaden.
- Presentasjonsmarkering er markering som oppn�r ein stilistisk (og ikkje strukturell) effekt. Eksempel er B- og I-elementa i HTML. Merk at STRONG- og EM-elementa ikkje er presentasjonsmarkering d� formidlar informasjon som er uavhengig av presentasjonen.
- St�tteteknologi
- Program- eller maskinvare som er spesiallaga for � hjelpa menneske med funksjonshemmingar til � utf�ra ulike aktivitetar. Dette kan vera rullestolar, maskiner for tekstlesing eller andre hjelpemiddel for handikappa. N�r det gjeld tilgjengelegheit p� veven er eksempel p� ofte brukt st�tteprogramvare skjermlesarar, skjermforst�rrarar, talesyntese- og talegjenkjenningsprogram som fungerer saman med grafiske nettlesarar. Maskinvare for dette form�let kan vera spesialtastatur og anna utstyr for � styra skjermpeikaren/-mark�ren.
- Tabellbasert informasjon
- N�r tabellar blir brukt til � presentera logiske forhold mellom data – tekst, tal, bilde osv. – blir informasjonen kalla �tabellbasert� og tabellane �datatabellar�. Dette forholdet kan bli framstilt grafisk (oftast som eit todimensjonalt rutenett), som lyd (ofte blir innhaldet i overskriftcellene lest f�r kvar datacelle) eller i andre format.
- Til nettlesarar …
- I dei fleste punkta blir innhaldsutviklarar bedt om � s�rgja for at sidene deira er tilgjengelege. Der finst likevel ting som har med tilgjengelegheit � gjera som er avhengige av nettlesarar (inkludert st�tteteknologi). N�r dette dokument var ferdig kunne mange nettlesarar og st�tteteknologi ikkje handtera alle funksjonar for tilgjengelegheit som brukarar har behov for (f.eks. er det ikkje muleg � sl� av blinkande tekst i alle nettlesarar og nokre skjermlesarar har problem med tabellar). Punkt som inneheld uttrykket �til nettlesarar …� krev at innhaldsutviklarar m� s�rgja for ekstra st�tte for tilgjengelegheit. Dette gjeld til dei fleste nettlesarane som er tilgjengelege for brukarane av sidene inneheld n�dvendige funksjonar for tilgjengelegheit.
- Obs. W3Cs sider om tilgjengelegheit (sj� [WAI-UA-SUPPORT]) gjev informasjon om graden av st�tta for tilgjengelegheit i ulike nettlesarar. Innhaldsutiklarar b�r regelmessig sj� p� denne sida for oppdatert informasjon om dette.
- tilgjengeleg
- Innhaldet er tilgjengeleg n�r det kan bli brukt av folk med ulik grad av funksjonshemmingar.
- Viktig
- Informasjonen i eit dokument er viktig viss det er n�dvendig � forst� informasjonen for � forst� sj�lve innhaldet dokumentet.
- Leiarar for arbeidsgruppa for desse retningslinjene:
- Chuck Letourneau, Starling Access Services
- Gregg Vanderheiden, Trace Research and Development
- Kontaktar p� W3C:
- Judy Brewer og Daniel Dardailler
- Me �nskjer � takka desse menneska som har medverka til � skapa desse retningslinjene med tid og verdifulle kommentarar:
- Harvey Bingham, Kevin Carey, Chetz Colwell, Neal Ewers, Geoff Freed, Al Gilman, Larry Goldberg, Jon Gunderson, Eric Hansen, Phill Jenkins, Leonard Kasday, George Kerscher, Marja-Riitta Koivunen, Josh Krieger, Scott Luebking, William Loughborough, Murray Maloney, Charles McCathieNevile, MegaZone (Livingston Enterprises), Masafumi Nakane, Mark Novak, Charles Oppermann, Mike Paciello, David Pawson, Michael Pieper, Greg Rosmaita, Liam Quinn, Dave Raggett, T.V. Raman, Robert Savellis, Jutta Treviranus, Steve Tyler, Jaap van Lelieveld og Jason White
F�rsteutkastet til dette dokumentet er basert p� The Unified Web Site Accessibility Guidelines ([UWSAG]) som er samansett av Trace R & D-senteret p� Wisconsin-universitetet. I det dokumentet vil du finna ei liste over andre bidragsytarar.
For ei liste over dei nyaste versjonane av W3C-spesifikasjonar, sj� W3Cs tekniske rapportar.
- [CSS1]
- CSS, level 1 Recommendation, B. Bos, H. Wium Lie, red., 17. desember 1996, revidert 11. jaunuar 1999. CSS1-anbefalinga finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/1999/REC-CSS1-19990111.
Den nyaste utg�va av CSS1 er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/REC-CSS1/.
- [CSS2]
- CSS, level 2 Recommendation, B. Bos, H. Wium Lie, C. Lilley, and I. Jacobs, red., 12. mai 1998. CSS2-anbefaling finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/1998/REC-CSS2-19980512/.
Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/CSS2/.
- [DOM1]
- Document Object Model (DOM) Level 1 Specification, V. Apparao, S. Byrne, M. Champion, S. Isaacs, I. Jacobs, A. Le Hors, G. Nicol, J. Robie, R. Sutor, C. Wilson, and L. Wood, red., 1. oktober 1998. DOM Level 1-anbefalinga finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/1998/REC-DOM-Level-1-19981001/.
Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/REC-DOM-Level-1/
- [HTML40]
- HTML 4.0 Recommendation, D. Raggett, A. Le Hors, og I. Jacobs, red., 17. desember 1997, revidert 24. april 1998. HTML 4.0-anbefalinga finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/1998/REC-html40-19980424.
Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/REC-html40/.
- [HTML32]
- HTML 3.2 Recommendation, D. Raggett, red., 14. januar 1997. Den nyaste utg�va finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/REC-html32.
- [MATHML]
- Mathematical Markup Language, P. Ion and R. Miner, red., 7. april 1998. MathML 1.0-anbefalinga finst p�: http://www.w3.org/TR/1998/REC-MathML-19980407/.
Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/REC-MathML/.
- [PNG]
- PNG (Portable Network Graphics) Specification, T. Boutell, red., bidrag fr� T. Lane, 1. oktober 1996. Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/PNG/.
- [RDF]
- Resource Description Framework (RDF) Model and Syntax Specification, O. Lassila, R. Swick, red., 22. februar 1999. RDF-anbefaling finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/1999/REC-rdf-syntax-19990222/.
Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/REC-rdf-syntax/
- [RFC2068]
- HTTP Version 1.1, R. Fielding, J. Gettys, J. Mogul, H. Frystyk Nielsen og T. Berners-Lee, januar 1997.
- [SMIL]
- Synchronized Multimedia Integration Language (SMIL) 1.0 Specification, P. Hoschka, red., 15. juni 1998. SMIL 1.0-anbefalinga finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/1998/REC-smil-19980615/
Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/REC-smil/
- [TECHNIQUES]
- Techniques for Web Content Accessibility Guidelines 1.0, W. Chisholm, G. Vanderheiden, I. Jacobs, red. Dette dokumentet forklarar korleis ein kan utf�ra punkta definert i dette dokumentet. Den nyaste utg�va av dokumentet finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/WAI-WEBCONTENT-TECHS/
- [WAI-AUTOOLS]
- Authoring Tool Accessibility Guidelines, J. Treviranus, J. Richards, I. Jacobs, C. McCathieNevile, red. Det siste utkastet til desse retningslinjene som forklarar korleis ein kan laga tilgjengelege forfattarverkt�y finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/WAI-AUTOOLS/
- [WAI-UA-SUPPORT]
- Dette dokumentet fortel om i kor stor grad nettlesarar (inkludert st�tteteknologi) har st�tte for funksjonane for tilgjengelegheit som er nemnt i dette dokumentet. Sida er tilgjengeleg p�: http://www.w3.org/WAI/Resources/WAI-UA-Support
- [WAI-USERAGENT]
- User Agent Accessibility Guidelines, J. Gunderson and I. Jacobs, red. Det nyaste utkastet til desse retningslinjene for korleis ein kan laga tilgjengelege nettlesarar finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/WAI-USERAGENT/
- [WCAG-ICONS]
- Informasjon om ikon du kan bruka for � visa at sidene er tilgjengelege som spesifisert i dette dokument er tilgjengelege p� adressa: http://www.w3.org/WAI/WCAG1-Conformance.html
- [UWSAG]
- The Unified Web Site Accessibility Guidelines, G. Vanderheiden, W. Chisholm, red. Desse retningslinjene vart sett saman av Trace R & D-senteret p� Wisconsin-universitetet etter finansiering fr� National Institute on Disability and Rehabilitation Research (NIDRR), U.S. Dept. of Education. Dette dokumentet er tilgjengeleg fr� adressa: http://trace.wisc.edu/redirects/htmlgide/version8.htm
- [XML]
- Extensible Markup Language (XML) 1.0., T. Bray, J. Paoli, C.M. Sperberg-McQueen, red., 10. februar 1998. XML 1.0-anbefalinga finst p� adressa: http://www.w3.org/TR/1998/REC-xml-19980210.
Den nyaste utg�va er tilgjengeleg fr�: http://www.w3.org/TR/REC-xml/
